Ivan Illich Di Dooji Maut Ajmer Sidhu

ایوان الیچ دی دوجی موت اجمیر سدھو

پنڈ جیندووال بنگا شہر توں مساں دو کلومیٹر دی دوری ‘تے ہے۔ ہن پنڈ تے شہر دا بہتا فرق نہیں رہا۔اک دوجے دے وچ گھسپینٹھ کر گئے ہن۔جیندووالیاں نے تاں شہر نالوں وی سوہنیاں کوٹھیاں اسار لئیاں ہن۔جے ای لکھوندر سنگھ پونی دی کوٹھی تاں دوروں ہی چمکاں مار رہی ہے۔انجھ اس کوٹھی وچ سنّ مسان پسری ہوئی ہے۔صرف اشوکا ٹریء دے پتیاں دی کھڑ-کھڑ ہی سنائی دے رہی ہے۔
اس کوٹھی وچ سجے پاسے پرانے چار کمرے ہن۔مہرے برانڈا ہے۔برانڈے وچ ٹیرکٹر کھڑھا ہے جاں ایدھر ادھر کھیتی دے سند کھلرے پئے ہن۔دو کمرے سامان نال تنے پئے ہن۔ایہہ ایہناں دا پرانا گھر ہے۔اک کمرے وچ ہرسیو پیا ہے۔اوہ بیڈّ تے پیا ہتھ-پیر مار رہا ہے۔اوہدی درد نال جان نکلی جا رہی ہے۔اسنے سر توں ٹوپی لاہ دتی ہے۔قمیض دے بٹن وی کھولھ دتے ہن۔اوہدا کپڑیاں نال ساہ گھٹی جاندا سی۔
"کتھے آ درد ؟...درد ؟...اتھے۔" اسدے مونہوں ایہی شبد نکل رہے ہن۔
ہاں، کوٹھی وچّ ہرسیو دے تڑفن دی ہائے- پاریا سنن نوں ضرور مل رہی ہے۔اوہ آپ مہارے بولیا-
"ایہہ درد میں جاندا جاں میرا ربّ۔…تے جاں پھر ٹالسٹائے۔" ہرسیو توں ایہہ ایمیل اندرپریت نوں بھیج نہیں ہوئی۔اوہدے دماغ ‘تے پرنٹ ہوئی رہِ گئی۔ادوں دا بے بسی وچ بڑ-بڑ کری جاندا ہے۔
بڑی زور نال پیڑ اٹھی ہے۔کمرے وچ گراسیم دکھائی نہیں دے رہا۔اوہدا ڈاکٹر کول جان دا اوہنوں مسیں چیتا آیا ہے۔…پیڑ سخر `تے پجّ گئی ہے۔
پتہ نہیں اوہدے وچ کتھوں طاقت آ گئی ہے۔اوہ کاہلے قدمیں تردیاں واشروم جا وڑیا ہے۔…تے ٹائلٹ سیٹ ‘تے ڈھیہہ پیا ہے۔منٹاں وچ ہی نچڑ گیا ہے۔
ہن اس کولوں سیٹ توں اٹھیا نہیں جا رہا۔پرسوں وی اوہ واشروم وچ اکلا ہی سی۔اوکھا سوکھا کھڑھا وی ہو گیا پر کھڑھدے سار اوہدی پینٹ ڈگّ پئی سی۔پینٹ دے اتے اوہ آپ ڈھیری ہو گیا ۔کوئی ڈیڈھ گھنٹہ ٹائلٹ وچ کراہندا رہا۔ کوٹھی وچّ کسے نوں وی اوہدی کرلاہٹ سنی نہیں ۔پھیر پتہ نہیں گراسیم کتھوں آن پرگٹ ہویا سی۔پہلاں اوہنے اوہدی لبڑی پینٹ لاہی ۔پھیر اوہنوں دھوتا ۔…چکّ کے بیڈّ ‘تے پایا سی۔تولیئے نال صاف کرکے نویں کپڑے وی پا دتے سن۔
…گراسیم ڈاکٹر نوں لین گیا اجے تکّ مڑیا نہیں۔ہرسیو پسینے نال بھجا پیا۔ہن اوہ سوچ رہا بیڈّ تکّ کداں جایا جاوے۔اوہنے واشروم وچوں نکلن دی ہمت کیتی ہے۔اوہدی دیہہ ڈر نال کمب رہی ہے۔لتاں وچ جان تاں ہے ہی نہیں۔کندھ دا سہارا لے کے تر پیا۔ساہ دھونکنی وانگ چل رہا۔مساں اک قدم چلدا ہے۔پھر رکّ جاندا ہے۔اندرپریت دی انگل اگے ودھن دا اشارہ کردی ہے۔ہن اوہ پھیر تر پیا۔ہولی-ہولی تردا بیڈّ ‘تے جا ڈگیا۔ اوہدا حالے وی ساہ نال ساہ نہیں رل رہا پر ہن اوہ اپنے آپ نوں کسے جیتو وانگ محسوس کر رہا۔
گیٹ دے کھلھن دی آواز آئی ہے۔…تیز قدم تردے گراسیم تے ڈاکٹر اندر آئے ہن۔ڈاکٹر آؤندیاں ہی اوہدی رپورٹ وچ کھبھّ گیا ۔گراسیم اوہدی حالت دیکھ کے پگھل گیا ہے۔اوہنے ہرسیو دی چھاتی ‘تے ہتھ رکھیا ۔دھڑکن بہت تیز ہے۔ڈاکٹر نے اسنوں پاسے ہٹن دا اشارہ کیتا ۔ اوہ ہرسیو دے سریر دی جانچ کرن لگّ پیا ہے۔پینٹ لہا کے پچھلے تے موہرلے دوناں انگاں نوں چیکّ کیتا ہے۔…دونوں تھاں خون نال لبڑے پئے ہن۔
"ہن آہ پائیلز دا پنگا پے گیا۔…آہ میڈیسن لکھ دتی آ۔ایہدے نال ایہناں ٹھیک ہو جانا۔" ٹھنڈھا ہاؤکا بھردیاں اسنے سلپّ گراسیم دے ہتھ فڑائی تے تر گیا ہے۔
…مریض نوں دوائی دے کے گراسیم اوہدی مالش کرن لگّ پیا ۔ایہدے نال ہرسیو نوں کجھ راحتَ ملی ہے۔
اسدے سکے بلھ دیکھ کے گراسیم نے فرج چوں پانی کڈھ کے پلایا ہے۔مائیکروویو وچ سوپ گرم کیتا ہے۔…روگی نوں اک ہتھ نال سہارا دندیاں،دوجے ہتھ نال سوپ پلاؤنا شروع کیتا ہے۔اسنے مشکل نال اک گھٹّ ہی بھریا ہے۔…دوجا گھٹّ اندر جاندیاں ہی ہتھو چھڑ پیا ہے۔گراسیم اوہنوں لٹا کے چھاتی دبن لگّ پیا ہے۔
ہرسیو دا اندر زخماں نال بھریا پیا۔لیٹرین جان توں بعد ایہہ زخم جویں ہرے ہو جاندے ہون۔اوہنوں ڈاکٹر ‘تے غصہ آئی جاندا،جہڑا اوہدی بیماری نوں سمجھ نہیں پا رہا۔پائیلز کہی جاندا۔…کنی چندری بیماری ہے جو اوہنوں اینے تسیہے دے رہی ہے۔
…اوہنوں لوز موشن لگیاں نوں پنج مہینے ہو جانے ہن۔سبھ دوائیاں بے اثر ہن۔اک بیماری ہٹن دا ناں نہیں لیندی،دوجی پہلے لگّ جاندی ہے۔پچھلے دو سال توں اویں اڈیاں رگڑ رہا۔کئی ڈاکٹر بدلے ہن۔…ہن پائیلز اوہدی جان دا کھوٕ بن بیٹھی ہے۔اوہدی دیہہ بیڈّ `تے وچھی ادھو-رانی چادر وانگ ہے تے اکھاں چھت ولّ لگیاں ہوئیاں ہن۔خیالاں وچ ممی ڈیڈی نوں لبھن لگّ پیندا ہے جاں اوہدی سرتی کوٹھیاں ‘چ گواچن لگدی ہے۔
... ... ... ... ...
ایہہ تنوں کوٹھیاں اک طرحاں ہرسیو دے ٹبر دیاں ہی ہن۔وچکارلی کوٹھی اسدے ڈیڈی لکھوندر سنگھ دے ناں ہے۔دوجیاں دو اوہدے تایاں دیاں ہن۔اوہدا ڈیڈی تاں اکلوتا پتّ ہے۔لکھوندر دے تائے دے دو پتّ تے دھی کنیڈا وچ سیٹل ہن۔کدے ایہناں دا تائے نال سانجھا گھر ہندا سی۔لکھوندر ادوں سکول ‘چ ہی پڑھدا سی ، جدوں تائے دی دھی کنیڈا ویاہی گئی سی۔تھوڑھے سالاں وچ تایا دا ٹبر کنیڈا موو کر گیا سی۔لکھوندر دے حصے تنّ کھیت آؤندے سن تے تائے دے منڈیاں دے حصے ڈیڈھ-ڈیڈھ کھیت آؤندا سی۔پر کنیڈا نے اوہناں دا جیون ہی بدل کے رکھ دتا سی۔
جیوں ہی لکھوندر نے جوانی وچ پیر دھریا، اوہ وی کنیڈا جان لئی نٹھّ-بھجّ کرن لگا۔ تائے دے ٹبر نے وی پوری مدد کیتی پر اوہناں دناں وچ ایہناں دیاں کوششاں نوں بور نہیں پیا۔ہار کے اوہ بجلی بورڈ وچ لائینمین بھرتی ہو گیا سی۔ویاہ ویلے ہرسیو دی ممی سائنس مسٹریس سی۔بعد وچ بائیو دی لکچرار بنی ۔ویاہ پچھوں گھر وچ تھوڑھی خوش حالی آ گئی سی۔ہرسیو تے کرنبیر دے جنم نال رونق تاں ہو گئی پر کنیڈا جنی خوش حالی کتھے ؟ ہن جد ہرسیو پیڑ ‘چ پرنیا ولکی جا رہا، لکھوندر اپنے یاراں بیلیاں وچ بیٹھا مگھے ماردا ہونا-
"اداں دیاں کوٹھیاں تاں جٹّ بنا دئے پنجاہ۔ایہہ تاں میری گندی ‘لاد دا بیڑا بہہ گیا۔نہیں تاں…۔"
اوہ ہرسیو دا دکھ لے کے بہہ گیا ہونا۔اوہدے کول جاں تاں پتر دی بیماری دی گلّ ہندی ہے جاں کسے پلاٹ تے زمین دی۔ اوہ جدوں دا جے ای بنیا ، نال پروپرٹی دا وی دھندا شروع کر لیا سی۔کنیڈا والیاں دا پچھے کرتا-دھرتا ایہی سی۔ زمین وی ایہی واہندا سی۔ چاہے جدی تے چاہے ڈالراں نال خریدی ہوئی ۔ دوناں بھراواں دیاں کوٹھیاں وی اپنے ہتھیں بنائیاں۔تائے دی دھی نوں شہر کوٹھی بنا کے دتی۔ اوہ ایہدی مدد وی بتھیری کردے نے۔ ہرسیو تے کرنبیر دی پڑھائی دا سارا خرچ وی اک طرحاں نال اوہی کردے رہے نے۔
جدوں اہنے اوہناں دیاں کوٹھیاں بنا لئیاں، ادوں ایہہ بزنس نہیں سی کردا۔اپنے سدھارن مکاناں نوں دیکھ کے جھوردا رہندا۔ایہہ اوہناں نالوں وی وڈی کوٹھی بناؤنی چاہندا سی۔ایہہ خواہش تدے پوری ہو سکدی سی جے اوہدے پتر وی کنیڈا جاندے۔ایہہ ہر روز اوہناں نوں کنیڈا-امریکہ بھیجن دے سپنے لیندا۔اس سپنے نوں حقیقت وچ بدلن لئی میڈم ستندر جے ای صاحب توں وی کاہلی سی۔
…ہن تے اوہ راجا صاحب دے گردوارے ہرسیو دی سکھ سکھن گئی ہوئی ہے۔اوہ چاہندی ہے، کویں نہ کویں اوہدا لال اس نامراد بیماری توں چھٹکارا پا لئے۔ ہن اوہنے کی لینا اے کنیڈا جاں سمندر توں۔جتھے وی اوہنوں کوئی دس پاؤندا،اتھے سکھ سکھن چلے جاندی ہے۔
اوہناں دنھاں وچ اوہدے کول گردوارے جان دی وہل ہی کتھے سی۔لکھوندر ڈیوٹی کردا۔سویرے-شام کھیتاں وچ مٹی نال مٹی ہویا ہندا۔ہرسیو تے کرنبیر نوں پالن تے پڑھاؤن دی ڈیوٹی ستندر دی ہی سی۔اوہنوں ہی سکول وردی دا فکر ہندا۔اوہ ہی گٹی کردی۔اوہ ہی ہائیوے `تے سکول-بسّ چڑھا کے آؤندی۔پھیر تیار ہو کے سکول پڑھاؤن جاندی۔دوناں بچیاں دے سکولوں واپس مڑن تکّ اوہناں دا کھانا تیار کرنا،کھواؤنا تے ہوم ورق لئی ٹیوشن بھیجنے،ایہہ اوہدی ڈیوٹی سی۔اوہدے کول تاں سر کھرکن جوگا ٹائم نہیں سی ۔
-اینا خیال اک ماں ہی رکھ سکدی ہے ۔
بیمار پیا ہرسیو اندرپریت دی اس ایمیل نال سہمت نہیں ہویا سی۔
اندرپریت وی اوہدے نال شوالک کونوینٹ سکول وچ پڑھدی سی۔اوہ کلاسپھیلو وی سی تے پنڈ دی وی۔چھوٹا کرنبیر دو سال جونیئر سی۔جس دن ستندر ٹیچر-پیرینٹس میٹنگ وچ جاندی ، اپنے ہرسیو دیاں صفتاں سن کے پھلی نہ سماؤندی۔کرنبیر کنیؤ کچی وی ہندی۔
ہرسیو تاں اوہناں دا گٔو پتّ سی۔جاہ تاں جے ممی ڈیڈی دے کہنے توں رتا ایدھر-اودھر ہو جاوے۔جتھے بٹھا دتا ، بہہ گیا۔اوہنوں پڑھائی دی مستی سی جاں ممی ڈیڈی دے سپنیاں دی۔کڑیاں ولّ تاں اوہ پھٹی اکھ نہیں سی بھاؤندا۔اتھوں تکّ اندرپریت ولّ وی۔
... ...... ...
ہرسیو سویر دا ہی اندرپریت نوں ایمیل کرن لئی تڑف رہا ہے۔اوہنے یتن وی کیتا پر اہتوں کی بورڈ ‘تے انگلاں ہی نہیں چلیاں۔چہرہ بجھیا پیا ہے۔گراسیم دا اوہدی پٹھّ ‘تے فردا ہتھ اوہنوں کجھ سکون دے رہا ہے۔اوہ تے اندرپریت اک بسّ وچ ہی سکول جاندے سن۔میڈم سکہ کول ہی ٹیوشن پڑھدے سن۔بسّ ہائے…ہیلو ہندی۔اندرپریت اس توں اگانھ گلّ کردی ، تاں ہرسیو دیاں لتاں کمبن لگّ پیندیاں ۔ایہہ تاں جس دن میٹرک دا نتیجہ آیا ، دونوں میرٹ لسٹ وچ اپنا ناں دیکھ کے چیک پئے تے اک دوجے دے گلے لگّ گئے سن۔
ہرسیو دے ممی ڈیڈی تے کنیڈا والیاں دا فیصلہ اوہنوں چنڈی گڑھ پڑھاؤن دا سی۔ من تاں اندرپریت دا وی اتھے پڑھن نوں کردا سی۔ اوہدے ڈبئی گئے ہوئے ڈیڈی نے خرچ سن کے ہتھ کھڑے کر دتے سن۔ تے بیبے رانے بن کے ہرسیو دی ممی دے سکول وچّ ہی میڈیکل گروپ وچّ داخل کروا دتا سی۔
چنڈی گڑھ رہندا ہرسیو کالج تاں گھٹّ ودھ ہی جاندا۔ ٹیوشناں نے اوہدی ریل بنائی ہوئی سی۔ پڑھائی دا زور پے گیا سی ۔ کمپیٹیشن دے یگ وچّ اوہنوں کھانا پینا بھلّ گیا سی۔ جلدی کمزور ہو گیا۔ اتھے کہڑا کول ماں بیٹھی سی۔ وچّ نوں جابھاں وڑیاں دیکھ کے ماں دی بھبّ نکل گئی سی۔ اوہنے اسے وقت سکول توں چھٹی لے لئی سی۔ اوہدے کول چنڈی گڑھ رہن لگّ پئی سی۔ ہرسیو دا کم ہن صرف پڑھنا لکھنا سی۔ اوہ اوہدے پلسّ ٹو کرن اتے آئی.آئی.ٹی. جے.ای.ای دا ٹیسٹ پاس کرن تکّ اتھے ہی رہی۔ ہرسیو نے دیش دا ایہہ سبھ توں اوکھا انجینیئرنگ دا ٹیسٹ چنگے رینک وچّ پاس کیتا سی۔ کونسلنگ ہوئی تاں اوہنوں مائرین انجنیئرنگ دی سیٹ کلکتے مل گئی سی۔ ماں کلکتے دا سن کے تڑفی سی۔ پر لکھوندر سنگھ نوں پتہ سی کہ کلکتے ڈگری ہوئی نہیں تے ہرسیو ودیشی پانیاں `تے.....۔
کونسلنگ توں پہلاں دی گلّ ہے۔ ہرسیو تے ایہدے جماعتی چنڈی گڑھ ہی رہِ رہے سن۔ ایہدے جماعتیاں `چوں بہتے منڈے کڑیاں دے جوڑے کلو-منالی جاں شملے ولّ نکل گئے سن۔ ہرسیو دی ٹیوٹر مس امتا سنگھا ایہنوں صلح مار بیٹھی۔
" ہرسیو، آپاں وی دو-چار راتاں لئی شملے چلیئے؟"
"ممی نوں پچھ کے دسوگا۔"
ہرسیو دا ایہہ جواب سن کے میڈم نوں بڑا غصہ آیا سی۔ پھیر ایہدے بھولیپن `تے ترس وی آیا۔ اوہنے ایہدی گلھ پٹی سی۔
"چل لولڑھ...۔"
... ... ... ......
ہرسیو درد نوں گھٹاؤنا چاہندا ہے۔ اسے کارن اوہ بیتے دیاں گھٹناواں وچّ گاچیا پیا۔
ہن اوہنوں کدے تاں پونی ورگی میڈم یاد آ رہی ہے تے کدے کلکتہ۔ ہرسیو دے نال دے جاں تاں اپنیاں سہیلیاں نوں سنیمے لے کے وڑے رہندے سن جاں پھر پارکاں وچّ لگے بتاں کول بیٹھے پیار کلولاں کر رہے ہندے۔ ہرسیو دے تنّ ٹکانے ہندے کلاسروم،لائبریری جاں ہوسٹل۔ ایہدے ہتھ سلیبس دیاں کتاباں ہندیاں۔ وہل ملدی تاں کہانی جاں ناول پڑھن بیٹھ جاندا۔ ٹالسٹائے ایہدا من بھاؤندا لیکھک سی۔ ایہدے یار ارباز نے تاں وینگ کسنے ہی ہندے۔ کالج دیاں نڈھیاں وی مخول اڈاؤندیاں۔ ہاں اک کم اسنے اتھے آ کے ایہہ کیتا کہ گٹی کٹوا دتی۔ اپنی پڑھائی توں علاوہ اوہدی اک ہور کھہائش سی چھوٹے بھرا کرنبیر نوں پڑھاؤن دی۔
ہرسیو ہندا کلکتے سی پر ایہدیاں سوچاں چنڈی گڑھ بیٹھے کرنبیر وچّ ہندیاں۔ اوہدی چنتا ایہنوں وی ممی جنی سی۔ اوہنوں وی سائنس گروپ رکھوایا سی۔ ممی دو سال دی چھٹی لے کے اوہدے کول وی رہی سی۔ اوہنے انجینیئرنگ لئی ٹیسٹ تاں کی پاس کرنا سی۔ مسیں بارہویں پاس کیتی۔ اوہدا لٹکیا منہ ماں توں دیکھیا نہیں جاندا سی۔ اوہنے اسے وقت کنیڈا گھنٹیاں کھڑکا دتیاں سن-
" بھاء جی، ہن تے ایجوکیشن بیس `تے بتھیرے کڑیاں منڈے کنیڈا جائی جاندے آ۔ کرنبیر دا کجھ کرو۔"
بسّ چار-پنج مہینیاں وچّ ہی اوہدے تایاں نے کرنبیر نوں کنیڈا منگوا لیا سی۔ سوا لکھ ڈالر دی پیڈ سیٹ دوا دتی سی۔ سارے ڈاکومینٹ ہرسیو نے آپ تیار کروائے سن۔
سماں کنا بدل گیا ہے۔ اج اوہی کرنبیر فون کردا ہے-
" توں اپنی موتے آپ مر رہا۔ میں تیرے لئی کجھ نہیں کر سکدا۔"
ہرسیو نے غصے وچّ مکی میٹی آ۔ پھر سرہانے `تے مکیاں مارن لگّ پیا۔ جیوں سارا غصہ سرہانے `تے کڈھ دینا چاہندا ہووے۔ پر چھیتی ہی ہمبھ گیا ۔
ہن اوہنوں اپنی ممی تے غصہ آ گیا ہے۔ اوہ اجے تکّ گردواریو نہیں مڑی۔
" ماسٹراں نے اپنے جوآک تاں پڑھا لئے انگریزی سکولاں وچّ۔ جنہاں دے سروں تنخواہاں لیندے نے، اوہناں دے جڑیں تیل دیئی جاندے نے۔... سبھ اتھے پیش آؤنیاں۔"
شاید کسے نے اوہناں دے گھر کولوں لنگھدیاں ایہہ گلّ سنا کے کہی سی۔ میڈم ستندر تربھکی گئی سی۔ اوہدے ساہمنے اندرپریت ورگے انیکاں ودیارتھیاں دے چہرے گھمن لگّ پئے سن، جہڑے انجنیئرنگ جاں میڈیکل وچ داخلے لئی ٹیسٹ ہی کلیئر نہیں کر سکے۔ بسّ کھچ-دھوہ کے پلسّ ٹو کر گئے جاں وچ-وچالے ہی رہِ گئے۔ ہن میڈم ستندر نوں لگّ رہے-
` ایہناں غریب نیانیاں دا ای اوہنوں پاپ لگا۔`
اوہ کدے کسے گردوارے بھلّ بخشاؤن جاندی ہے تے کدے کتے۔
`اتھے ای بھگتنیاں پینیاں۔` اوہ واہگورو-واہگورو کردی بڑ-بڑ کرن لگّ پیندی ہے۔
ہن اوہ پچھتا وی رہی ہے۔ ہرسیو تاں ہشیار ودیارتھی سی۔ ایویں اس دے کول دو سال چنڈی گڑھ بیٹھی رہی۔ کلکتے کہڑا اسدے کول رہی سی۔ ہرسیو نے پہلی پوزیشن ماری سی۔ اسے کارن اوہنوں اک امریکن کمپنی نے دسّ لکھ دا پیکیج دے کے نوکری لئی اپوئنٹمینٹ کیتی سی ۔ تھری سٹار شپنگ پرائیویٹ لم. کمپنی نے کلکتے دی اس انسٹیچیوٹ توں تنّ انجینیئر ڈفرنگ لئی چنے سن۔ ہرسیو دے نال ارباز تے جارج سن۔ پونی پریوار گھر وچّ جشن منا رہا سی۔ ہرسیو دی ممی نے گورو گھر اکھنڈ پاٹھ وی رکھایا سی۔
پھیر اوہ سمندر دیاں چھلاں دا شاہ سوار ہو گیا سی۔ اوہ انجناں دی مینٹینیس دا سپیسلسٹ انجینیئر بن کے ابھریا سی۔ جارج شپ ڈیجائیننگ دا تے ارباز شپ دی نیویگیشن دا۔ اس کمپنی دے شپ وکھ-وکھ دیشاں وچّ کیمیکل لے کے جان دا کم وی کردے سن۔
اوہ تربھک کے اٹھیا ہے۔ بانہہ `تے پانی دا چھٹا ڈگیا ہویا ہے۔ اسدا مساں ساہ رلیا ہے۔ اوہنوں کیمیکل دی بوند دا بھلیکھا لگیا ہے۔ اوہ کیمیکل بڑے خطرناک سن۔ جے اوہدی اک بوند وی بانہہ اپر پے جاندی تاں بانہہ نوں چھیک کرکے ہیٹھاں نکل جاندی۔ ہن اوہ سمبھلیا ہے۔پر پوری طرحاں شانت نہیں ہویا۔ پہلاں نالوں درد کجھ گھٹیا ضرور ہے۔ گراسیم چاہندا ہے، اوہ کجھ بولے وی۔ ہرسیو نے...گلّ شروع کیتی ہے-
.... .... .... ... ...
میں اپنے دوستاں نال شپ وچّ سوار ہو گیا سی۔ میں اس کمپنی دا سبھ توں چھوٹی عمر دا انجینیئر سی۔ میرے نال میرے سینئر وی سن تے میرے افسر وی۔ اوہناں افسراں دیاں سندر بیویاں وی۔ میرے وچّ انرجی بہت سی۔ اوہ میری جوانی دیکھ کے ہاؤکے بھردیاں۔ میری چوڑی چھاتی تے فرکدے ڈولے دیکھدیاں رہِ جاندیاں۔ کوئی کوئی لڑکی پیار دا نہورا مار دندی۔
" پیار، نئیں...۔" میں کہہ اٹھدا۔
میری نگاہ تاں ڈیڈی دے سپنے پورے کرن دی سی۔ میرے گراسیم، میری عمر دے نوجواناں وچّ تاں جوانی دا جنونّ ہندا ہے۔ اوہنوں ارباز نوں لے لؤ۔ اوہ شپ وچّ دگڑ-دگڑ کردا فردا۔ نڈھیاں نال گھسر-گھسر لنگھدا تے پھیر جدوں موقع ملدا...۔ مینوں تے ڈیوٹی دا نشہ سی جاں توں کہہ لے پیسے کماؤن دا۔ میری تنّ سال دی کمائی نال ایہہ کوٹھی بنی ہوئی ہے۔ دسّ اس کوٹھی وچّ دنیاں دی کہڑی شے نہیں ہے۔... تے مینوں آہ کمرہ دتا جداں میں...۔ میں انجینیئر ہرسیو سنگھ پونی جہنوں کدے سلوٹ وجدے سن، اج اوہ !
کرنبیر کنیڈا سیٹل ہو گیا۔ مڑ کے نہیں پچھا دیکھیا اوہنے۔ ممی ڈیڈی نوں ڈالر بھیجدا ہوئےگا۔مینوں تاں...۔ میں پائی-پائی اس گھر وچّ لائی۔ ہن میں ایہناں دے ہتھاں ولّ دیکھداں رہناں۔
"تے انکل ...؟" گراسیم نے سیلف `تے پئی ڈیڈی دی فوٹو ولّ اشارہ کیتا اے۔
ادوں ایہہ کہڑا شراب نوں منہ لاؤندا سی۔ اہنے تاں سانوں نیں نیڑے جان دتا۔ بسّ پیسہ کماؤن دا جھلّ اٹھیا ہویا سی۔ ہن جدوں دیکھو۔ اکھاں لال کری پھردا ہوئےگا۔ ...جدکہ میرا ادھیا پیتا وی چبھدا ۔ ایہدے نال دے بجلی والے گھر آ وڑدے آ۔ پین دے معاملے وچّ تاں ڈرمّ آ۔ ایہدے اندر تاں دو گھٹّ گئے نیں تے کیرنے پینے شروع ہوئے نیں۔ایہدا سبھاء زنانیاں والا آ۔
" اوئے ربا۔ اسیں کہڑے رستے تر پئے۔ اسیں بچیاں نوں بچے نہیں رہن دتا۔ پروڈکٹ بنا دتا... تے مارکٹ وچّ لانچ کر دتے۔ بخشیں واہگورو۔"
گراسیم، ڈیڈی نوں پچھیں میرا کی قصور آ۔... میرا درد؟ اوہ سمندر؟؟
.... ... .... .... ...
شپ سمندر دے گہرے اتے شانت پانی نوں چیردا ہویا اگے ودھ رہا سی۔ ایہہ شپ نہیں سی ۔ بجلی والیاں دی بولی وچّ کمپنی دا... سرمائیداری دا مایہ جال سی۔
جدوں شپ کنڈھے لگن والا ہونا، ارباز دا من بھارا ہو جانا۔ اوہدے اگے ننگے تے تھرکدے جسم آ جانے۔ اوہنے کہنا-
" مسٹر ہرسیو سنگھ پونی، چتّ کردا سمندر `چ چھال مار دیاں۔ سارا سمندر اپنیاں باہاں دی طاقت نال تیر جاواں۔ ...تے پجّ جاواں اوہناں حسین وادیاں `چ، جتھے گورے جسم ہون، کباب ہووے تے شراب ہووے۔"
شپ بندرگاہ تے جا لگدا۔ میرا یار کیپ لاہ کے پرھاں سٹّ دندا۔ سول وردی وچّ ہو جاندا۔ پباں اتے کلباں ولّ اویں دوڑدا جویں پنجرے وچوں رنگ برنگے پنچھی چھٹے ہون۔ پھر... سبھ کجھ۔ پبّ، پیگّ، ڈانسراں، ڈانس، رنگین راتاں...۔
گراسیم، انجھ شپ دے سبھ بھلوان اکھاڑے وچّ گھلن جاندے سن۔ پر پٹکے دی جھنڈی اپنے ارباز دے ہی ہتھ ہندی۔ اوہ اجے وی سمندر وچّ تاریاں لاؤندا ہونے۔ کناریاں تے پھردیاں `مچھیاں` نال اپر تھلے ہندا ہونا۔ ...میں؟ میں اتھے سڑ رہاں۔ بیڈّ تے پیا تڑپھ رہاں۔ میرے درد دی تاں کوئی کلپنا وی نئیں کر سکدا۔
اک دن میں چارے پاسے فیلے سمندر دے پانی نوں دیکھ رہا ساں۔ طوفان آ گیا سی۔ ریڈیو افسر نے اگلے چووی گھنٹیاں دی موسم دی رپورٹ کیپٹن دے ہتھ فڑائی سی۔ طوفان دی نیوز سن کے بھگدڑ مچّ گئی سی۔ میں انجن روم وچّ ڈیوٹی سنبھال لئی سی۔ جہاز دی دشا، جہاز دی سپیڈ، ہوا دی دشا، ہوا دی سپیڈ، سمندر دے پانی وچّ چل رہے کرنٹ تے کرنٹ دی گتی نوٹ بکّ تے نوٹ کری جا رہا سی۔ نالوں نال ڈیوٹی ادھیکاری نوں وی نوٹ کروا رہا سی۔ انجن دا بڑا زور لگّ رہا سی۔ انجن کنٹرول روم وچّ اک توں بعد اک الارم وجن لگا۔ مین انجن دے لوڈ-انڈیکیٹر دی سوئی وار-وار لال نشان `تے جا رہی سی۔ انجن روم وچّ سناٹا چھا گیا سی۔ جہاز دے دو حصے ہون والے سن۔
ہاں، گراسم پیٹ وچّ درد ہون لگّ پیا ہے۔ جداں نالوں کجھ ٹٹن لگا ہے۔
... یار توں میرا لیکھا دندا پیاں۔ پہلاں ٹائلٹ سیٹ `تے لے کے گیا۔ ہن بسترے `تے پا کے ہٹیاں۔ ... لے ہن پانی دا گلاس پھڑ کے کھڑ گیا۔ ... راضی رہِ بئی بلیا۔ تیرا دینا کتھے دیؤں۔
گراسیم کتھے سی میں؟ ... ہاں یاد آ گیا۔
میں اوہناں دناں وچّ ٹالسٹائے دا ناول `ڈیتھّ آف ایوان الیچ` ، پڑھیا تاں محسوس کیتا۔ سوچیا
` ایوان الیچ مر رہا۔ ... پل پل مر رہا۔ اوہدی موت دا ہر لمحہ لکھنا...ایہہ کنی کلاسک رچنا ہے۔ ایہہ ٹالسٹائے ہی لکھ سکدا ہے۔... کنی کلاتمکتا نال اوہنے اک مر رہے ویکتی دی موت نوں چتریا ہے۔ `
میں ارباز `تے زور پاؤندا سی کہ اوہ وی ایہہ ناولٹ پڑھے۔ اوہ نانہہ وچّ سر مار دندا۔ میں اوہدا انٹرسٹ بناؤن لئی کہانی سناؤندا۔ لے توں وی سن...۔
- ایوان الیچ عدالت وچ فیصلے سناؤندا آ۔ لوکاں دے جھگڑے مکاؤندا۔ پر آپ جھگڑالو قسم دی پتنی پراسکوویا دے وسّ پیا ہویا اے۔ اوہدی وکھی وچّ سٹول وجع جاندا اے۔ اوہدے درد رہن لگّ پیندا اے۔ موت دا خوف اسدے دل اتے بیٹھ جاندا ہے۔ اکھاں وچّ زندگی دی کوئی چمک نہیں۔ پتنی اوہدی بیماری توں بے خبر ہے۔ صرف اوہدا نوکر گراسیم اوہدی دیکھبھال کردا ہے۔ اوہ گھور نراشا وچّ ڈبیا ہویا ہے۔ بھیانک تے نہ سمجھ آؤن والی موت دی اڈیک وچّ تڑف رہا ہے۔ کیا موت ہے...۔ کمال...۔
مینوں جدوں وی کدے موقع ملدا، میں ناولٹ دا کوئی نہ کوئی ایپیسوڈ اس نوں سناؤن لگّ پیندا۔ اوہ اک کنّ راہیں سندا تے دوجے کنّ راہیں کڈھ دندا۔ اوہ تاں اس اڈیک وچّ ہندا-کدوں بندرگاہ `تے لگیئے۔ لیبر سامان اتارے۔ پھیر شپ دے صفائی والے دناں وچّ کلبّ جائیے۔ مالاں وچّ کھریدو-پھروکھت کریئے۔ ...تے پھر مستی۔
شاید سمندر والا طوفان میرے اندر وی آیا ہویا۔ ادوں وی آیا سی۔ دور-دور تکّ چارے پاسے پانی ہی پانی کھولدا پیا سی۔ اپر تاریاں دی چھت سی۔ ارباز نے اکّ کے ناولٹ دی کاپی پانی وچّ وگاہ ماری سی۔ طوفان ٹھلن دا ناں نہیں سی لے رہا۔ واشنگٹن نے اوپریشن کر دتا سی ۔
.... ..... .... ........ ...... ......
سن گراسیم، اک دن ڈیڈی دے بجلی والے دوست پیندے ہوئے کہہ رہے سن-
" سالی سامراج دی مار بڑی تکھی آ۔ ہن نئیں اہتوں کوئی بچدا۔ ہن تاں اپنے گھر بچاؤنے وی اوکھے ہو گئے۔ "
ہاں، گراسیم۔ میں وی چار-پنج مہینے بچدا رہا۔ آخر کنا چر بکرے دی ماں خیر مناؤندی۔ ہر تھاں دا اپنا ماحول ہندا ہے۔ تسیں وی رنگے ای جاندے او۔ میں تاں پھر وی لمبا سماں سرڑ رکھیا۔ تہانوں چووی گھنٹے اکو ہی ماحول ملے۔ کنا چر...؟ میرے آلے دوآلے شباب تے شراب سی۔ آخر `پانی دیاں پریاں` سن۔ ہر طرحاں دا نشہ سی۔ پباں تے کلباں نے...۔ میں وسکی دیاں چسکیاں وی بھرن لگّ پیا ساں تے حسن نوں مانن دا آنند وی۔ پھیر وشنگٹن نے...۔
اسیں اس دن واشنگٹن دے اک ہوٹل وچّ ٹھہرے ہوئے ساں۔ میرا خیال پنج جنے ساں۔ وسکی دی تیجی بوتل شروع ہی کیتی سی۔ اوہ ساڈے روم وچّ آ گئی سی۔ اوہ جوان وی بڑی سی تے سندر وی۔ چار پیگاں نال میرے پیر چکے جا رہے سن۔ جارج نے میوزک لا دتا سی۔ اوہدا ڈانس شروع ہو گیا سی۔ ساڈیاں کرسیاں دے دوآلے اوہدیاں اداواں نشاں بکھیر رہیاں سن۔ ہولی ہولی اوہنے کپڑے اتارنے شروع کر دتے۔ انگاں دی چمک لشکورے مارن لگّ پئی۔ اوہ نچدی-نچدی کسے دی گودی وچّ بیٹھ جاندی۔ اگلا ڈالر اوہدی انگی وچ...۔ سنگیت دی دھن اچی ہندی۔ اوہ دوجے دی گودی جا بہندی۔ وسکی دے پیگّ اوہدے اندر وی جا رہے سن۔ اوہ جھول رہی سی۔ اوہ میری گودی کئی وار ڈگی۔ آخری وار ڈگی تاں اوہ اٹھی نہ۔ باقیاں نے تاڑیاں مار دتیاں سن۔ انانھ دے چیک چہاڑے وچّ اسنے مینوں `جپھا` مار لیا سی۔
گھنٹے بعد میں بیڈّ روم `چوں باہر آیا سی۔ وپن بھاردواج نے اس ایکشن نوں جپھا اپریشن دا ناں دے دتا سی۔ ساریاں نے ہو ہلاّ مچا دتا سی۔
ادوں گراسیم، مینوں وی اپنی جوانی جگوں تیرویں لگن لگّ پئی سی۔ میں جوانی دے غرور وچّ مست ہو گیا سی۔ کئی افسراں دیاں پتنیاں وی میرے `تے موہت ہو جاندیاں سن۔ تے پھیر جدوں موقع ملدا...۔ جہڑیاں اکھ نہ ملاؤندیاں، اوہناں ولّ میں آپ سدھا ہو جاندا۔ اکھاں نال اشارے کرنے، میری پہلی گیم ہندی۔ پھیر میں پتہ نہیں کنیاں گیماں کھیڈدا۔ جفے والی گیم تاں آخری ہندی۔ سچ جانیں گراسیم، میں جھوٹھ نہیں بولدا۔ نالے موت دے کنڈھے `تے پہنچ کے کسے کی پری کہانیاں سناؤنیاں۔... متر پیارے، سمندر وچّ انا لمبا سماں رہنا کہڑا خالہ جی دا واڑا۔ سمندری سفر تاں بندے نوں کملا کر دندا۔ اتوں واشنگٹن...۔ اس کرکے بھائی، شغل میلے سمندری یاتریاں دی زندگی دا حصہ بن ہی جاندے ہن۔
"تہاڈے حصیدار ارباز دا کی حالَ آ؟ اوہنوں کہنا سی...۔" گراسیم نے ارباز کولوں مدد دا قصہ چھوہ لیا ہے۔
گراسیم اوہدی میرے نال گلّ نہ کر۔ اوہنے یاری نیں نبھائی ۔سالا دغیباز...۔ پنجی دین جوگا نی۔ مینوں اہتوں مدد دی بڑی آس سی۔ اوہنے میری ایمیل دا جواب ہی نئیں دتا۔
“ہو سکدا، اوہ انٹرنیٹّ کھولدا ہی نہ ہووے ؟”
نئیں، گراسیم ۔ اسیں دونوں نیٹّ دے ماہر منے جاندے ساں۔ لیپٹاپ تے کڑی ساڈی کچھّ وچّ ہندے سن۔ جے شپ دی ‘مچھی’ نہ فسدی تاں اسیں چیٹنگ راہیں پھسا لیندے۔ کڑیاں نال ڈیٹنگ `تے جانا، ساڈا شغل ہی بن گیا سی۔ ایہہ سارا کجھ اون لائن ہی کردے ساں۔ ساڈے لئی ملکاں دی وی کوئی بندش نئیں سی۔ جس بندرگاہ تے رکنا، انتظار کرن والی موہرے کھڑی ہندی۔
بجلی والے ڈیڈی کول کھان پین توں بعد میرے کول وی آ جاندے۔ اوہنیں وی وشنگٹن والی گھٹنا میرے توں سنی سی۔ پھیر اک بولیا سی-
" سالا وشنگٹن ساری دنیا نال ریپ کر رہا۔ اسیں کہڑے کھیت دیاں مولیاں آں۔ ساڈے مدھ ورگ نے تاں ایویں پونچھاں چکیاں ہوئیاں۔ جداں کتے سارے نیانیاں نے ڈاکٹر انجینیئر ہی بن جانا ہندا۔سامراج نے تاں…۔"
“ ایہہ سامراج کی ہندے، ہرسیو ؟”
ایہہ سوال پچھن والا گراسیم وی کملا۔ میں تاں جواب دیواں، جے مینوں پتہ ہووے۔ایہہ سوال میں وی بجلی والیاں نوں پچھیا سی۔ اوہناں والا جواب دس دنا-
“سپنے ویچن تے جیباں کٹن والے ونجاریاں دے پربندھ نوں سامراج کہندے آ۔”
ایہہ کہہ کے میرا ہاسہ نکل گیا ہے۔
... ... ... ...
گراسیم دی اکھ لگّ گئی تے میں؟
بولن دی تھاں میں سوچنا شروع کیتا ہے۔
` میں دو سال توں چنگی طرحاں ستا نئیں۔ بھکھ لگنوں وی بند ہو چکی ہے۔ کی کراں؟ روٹی اندر لنگھدی نہیں۔ ساڈے لاگے اک کنپھیکشنری دا سٹور ہے۔ گراسیم اتھوں ٹھنڈی لسی لے آؤندا ہے۔ میں پی لیندا جاں کوئی سوپ جاں کوئی ہور جوس۔...ہاں اک چیز ہے جو بناں ناغہ پیندا ہاں۔ ...تے اوہ ہے شراب۔ نہ پیواں تاں اکھاں پاڑ-پاڑ کے چھت ولّ دیکھدا رہندا ہاں۔ جاگا کویں کٹاں؟ شراب اندر گئی نہیں۔ تے اکھ لگی نہیں۔ دو کو گھنٹے سوں ہی لیندا ہاں۔
جدوں میں شپ توں آیا، ادوں تاں وسکی جاں سمیک پیندا سی۔ پھیر مینوں ٹی بی ہو گئی۔ ٹی بی توں بچن لئی ڈاکٹراں نے مینوں سمیک چھڈن دی صلاحَ دتی۔ جد تکّ میں موٹر سائکل چلا سکیا، ایہہ نشے چھکدا رہا۔ ایہناں نشیاں نے مینوں بڑا کمزور کر دتا سی۔ بیماری دا حملہ ودھیا تاں میں منجا ملّ لیا۔ پر شراب تے سگرٹ نہیں چھڈّ ہوئی۔
سپیسلسٹ انجینیئر دی ہؤنمے وچّ نوکری کر رہے نوں چتّ چیتا وی نئیں سی کہ سنسار پدھر دی کمپنی مینوں جوب توں جواب دے دئیگی۔ ہر چھ مہینے بعد ہون والے میڈیکل چیکئپّ وچّ میں روگی پایا گیا سی۔ ایچ آئی وی پوجیٹو دی ڈاکٹری رپورٹ اتے جوب توں جواب والا لیٹر اک لفافے وچ پا کے میرے ہتھ فڑا دتے گئے سن۔ میں ٹٹے ہوئے دل نال گھر پجا سی ۔ سارا ٹبر سوگ وچّ ڈبّ گیا سی۔ مما تاں رو-رو کے جھلی ہو گئی سی۔ پر میں اپنے آپ نوں ایچ آئی وی پوجیٹو منن لئی تیار ہی نہیں سی۔
ڈیڈی اگلے دن ہی مینوں پیتھولوجی لیبورٹری لے گئے۔ بلڈّ ٹیسٹ دی رپورٹ اتھے وی پوجیٹو سی۔ اسے دن اسیں دوجی لیب جا وڑے۔ اس لیب نے نیگیٹو رزلٹ دتا سی۔ دوجی لیب دی رپورٹ دیکھ کے ممی دے ساہ وچ ساہ آیا سی۔ تیجی لیب جان ویلے اوہ آپ نال گئے سن۔ تیجی لیب والیاں دونوں رپورٹاں پڑھیاں سن۔ پھر اپنی رپورٹ ویلے کہہ دتا-
" ایچّ آئی وی پوجٹو ہے تاں نہیں، پر ہون دی پوسیبلٹی ہے۔"
میرے مونہوں ڈاکٹر نوں کلو دی گال نکلی سی۔ مینوں اپنی کمپنی والیاں توں بعد سبھ توں ودھ نفرت ڈاکٹراں نال ہے۔ میں اپنی مماں نوں ادوں ڈاکٹراں بارے دتی سٹیٹمینٹ `تے اج وی کھڑھا ہاں-
"مما، میں ایچ آئی وی پوجیٹو نہیں ہاں۔ ایہہ میرے خلاف ایہناں لوکاں دی سازس ہے۔ ڈاکٹر وی کمپنی نال رلے ہوئے آ۔ مینوں اس سال پنجاہ لکھ دا پیکج دینا پینا سی۔ اگلیاں نوں دسّ لکھ والے مل گئے تے سانوں...۔"
"ہے سچیا پاتشاہ! میرے لاڈلے نوں ایہہ بیماری نہ ہووے۔"
ادوں دی ممی ہر روز گردوارے جان لگّ پئی۔ ہولی-ہولی ایہہ بیماری والی گلّ ٹھپّ ہو کے رہِ گئی۔ میں عامَ زندگی جیؤن لگّ پیا سی۔ انپھیلڈ میرے تھلے ہندا۔ کدے پنڈ تے کدے شہر دے گیڑے ماردا۔ یاراں دیاں مہفلاں جڑن لگّ پئیاں سن۔ وسکی پین لئی ریسٹورینٹ جانا ہندا سی۔ پھیر گھر آ کے کمپیوٹر آن کرکے بہہ جاندا۔ ادھی رات تکّ چیٹنگ چلدی۔
میں نوکری نوں نئیں بھلیا سی۔ کمپنی `تے کیس کرن لئی نٹھّ بھجّ کرن لگا۔ میرے نال ستّ ہور بندے کیس کرن لئی تیار ہو گئے سن۔ اس توں پہلا کہ اسیں کیس لاؤندے، تھری سٹار شپنگ کمپنی نے اپنی ویبسائیٹ `تے اوہناں ادھیکاریاں، انجینیئراں تے ہیٹھلے ملازماں دی بیماری سمیت لسٹ پرنٹ کر دتی، جنہاں دی چھانٹی کیتی گئی سی۔ پھیر کی سی، مینوں ایمیلاں دے جواب دینے اوکھے ہو گئے ۔ ممی نے فون ڈسکنیکٹ کر دتے سن تے سیلّ فون دا سوچّ آف۔ اسدی دھون ہیٹھاں ڈگّ پئی سی۔ اکھاں دھرتی وچّ گڈیاں گئیاں سن۔ ایہہ ساڈے `تے کمپنی دا ایڈا وڈا اٹیک سی،اسیں اس اتے کیس تاں کی کرنا سی۔میں اپسیٹّ ہو گیا سی۔میں کوکاں ماردا۔کندھ وچ سر مارن لگّ پیندا۔چوبارے چڑھ جاندا۔کمپنی والیاں تے ڈاکٹراں دی ماں بھین اک کردا۔
ادوں مینوں اس کمرے وچّ سفٹ کیتا گیا سی۔ میرے نال والے کمرے وچّ بھئیا ہندا سی۔ اوہدا منجا وی میرے والے کمرے وچّ ڈاہ دتا سی۔ بھئیا تاں کم وچّ پھسیا رہندا۔ میری آواز وی کوٹھی اندر نہیں پجدی سی۔ میں ممی نال لڑ پیا سی۔ آخر اک دن اسنے سرے دی گلّ آکھ دتی سی۔
" اسیں تینوں ورلڈ لیول دا انجینیئر بنایا تے توں سانوں کی دتا، اوئے؟... بدنامی۔ ساڈا لوکاں وچّ جینا حرام کیتا، ایہدے نالوں تاں چنگا سی کلچھنیا جمدا ہی مر جاندا۔ صبر کر لیندے۔"
مما دے بول اجے وی میرے سر وچّ وجع رہے ہن۔ کمپنی دی ویبسائیٹ تے پرنٹ لسٹ مینوں بے چین کر رہی سی۔ ڈاکٹری رپورٹاں پریشان کر رہیاں ہن تے اتوں ممی دیاں گالھاں؟...ڈیڈی دے کیرنے۔
بسّ اک آہ یودھا... میرا گراسیم۔ ستا کنا پیارا لگدا۔ میں ایہدا ایوان الیچ...۔ میں...؟ نہیں۔
ہاں ... ایوان الیچ کدے وی میری زندگی دا حصہ نہ بنیا۔ ...ہن ضرور بنیا ہویا ہے۔ شپ والے ایوان نوں تاں میں بھلّ گیا سی۔ ایہہ تے جدوں مینوں کمپنی نے، ڈاکٹراں نے تے میرے مما ڈیڈ نے مینوں روگ لا دتا۔ ریسٹورینٹ، کیفے تے نیٹّ میری زندگی دے حصے بنکے رہِ گئے سن۔ میں نیٹّ تے وی اوہی کجھ دیکھدا سی، جو آپ بندرگاہاں دیاں پباں، کلباں `تے کردا رہا سی۔ جدوں من اکّ جاندا، کوئی فلم دیکھن بیٹھ جاندا۔ اک دن نیٹّ تے کسے نویں مووی دی سرچ کر رہا سی۔ پتہ نہیں یو ٹیوب وچوں `ڈیتھّ آف ایوان الیچ` مووی میری کویں نظریں چڑھ گئی۔ میں اسے ویلے اوہنوں ڈاؤنلوڈ کر لیا سی۔ پھیر مینوں وار-وار ایہی فلم دیکھن دا بھس پے گیا ۔ مما مینوں ایہہ فلم دیکھن توں ورجدی رہندی پر میں ایہہ فلم دیکھن دا ہٹھّ نہ چھڈیا۔
ضدن میں ایہہ فلم نہ دیکھنی مینوں اچوی لگّ جانی۔ جداں مینوں شراب اتے سگرٹ دی طلب اٹھدی، اویں اس مووی دی۔ میں کمپیوٹر اؤن کرن توں پہلاں پیگّ لاؤندا۔ دوجا پیگّ...۔ پھر مووی دیکھنی شروع کردا۔ مووی دا دوجا حصہ موت لئی تڑف رہے ایوان اتے پھوکس ہے۔ ایہہ حصہ آؤندا تاں میرے پیگّ ودھ جاندے۔ نالوں نال سگرٹ دے کشّ کھچن لگّ پیندا۔ کمرے وچّ دھوآں ہی دھوآں ہو جاندا ۔
میں اپنے آپ نوں ایوان الیچ سمجھن لگّ پیا۔ میں اوہدے وانگ رون لگّ پیندا۔... کشٹ؟ موت؟؟ میں کراہن لگّ پیندا۔ لتاں پیر ماردا۔ میرا ساہ گھٹن لگّ پیندا۔ میں کپڑے پاڑ سٹدا۔ ...ارباز نوں گالھاں کڈھدا۔ میرے ساہمنے پراسکوویا آ کھڑھدی۔ گوری چٹی، لمی، پتلیاں بانہا، صاف دھون، لشکدے وال تے ہرنی ورگیاں اکھاں والی پراسکوویا ۔ پر میں تاں کنوارہ سی۔ ... پراسکوویا تے میڈم ستندر کور رلگڈّ ہون لگدیاں۔ میڈم ستندر کتے نوں دودھ پلا رہی ہندی تے میں ہرسیو بیڈّ تے پیا تڑف رہا ہندا۔
" مما نے کتے نوں شیر بنا لیا تے پتّ دا پلیدا کر لیا۔ ...پراسکوویا جہی نہ ہووے۔"
-گدھیا، پراسکوویا ورگیاں پتنیاں ہو سکدیاں، ماواں نئیں۔
اندرپریت دی گھوری ای میل وچوں وی دکھدی پئی سی۔
... ... ... ... ... ...
-لوک ہنیرے وچّ ہی مر جاندے ہن۔ ...تے پچھلیاں لئی علامتاں چھڈّ جاندے ہن۔ میں چاہندی آں کہ توں خود چانن بن۔
اندرپریت نے پہلی وار ایہہ میل مینوں سینڈ کیتی سی۔ میں شپ دی رنگین دنیاں وچّ ایہنوں بھلّ چکا سی۔ جدوں میں پنڈ مڑیا سی تاں وی ایہہ میرے چتّ چیتے نہیں سی۔ ممی ڈیڈی نے مینوں کوٹھی دے باہرلے حصے ولّ دھکّ دتا سی۔ تے کمپنی نے مینوں ویبسائیٹڈ کر دتا سی۔ شاید کمپنی دی ویبسائیٹ توں ای ایہنوں میری بیماری دا پتہ لگا ہونا۔ تاہیؤں ای-میل کیتی سی۔ ایہنوں میڈیکل کالج وچّ داخلہ نہ ملن دا سن کے مینوں دکھ وی ہویا سی۔ دارو پی کے اپنی ممی سمیت سارے ٹیچراں نوں گالھاں وی کڈھیاں۔ پھر ایہہ سن کے ہور نراشا ہوئی سی کہ بی ایسّ سی بی ایڈّ کرکے نوکری نہیں سی ملی۔ اوہ پرائیویٹ سکول وچ پڑھا رہی ہے۔صرف دو ہزار روپئے `چ۔ کوئی چنگا رشتہ وی نہیں مل رہا۔
اداں رشتے بارے سن کے میں اندروں خوش وی ہویا سی۔ میری بیماری لوکاں دے نیٹّ تے چڑھ چکی سی۔ کوئی کڑی اکھ چکّ کے وی نہ دیکھدی۔ میں کڑیاں لئی ترس گیا سی۔ مینوں دنے رات بندرگاہاں یاد آؤندیاں۔ پباں، کلباں وچّ تھر تھراؤندے جسم دھوہ پاؤندے۔ ایہہ `مچھی` تاں اپنے آپ میرے جال وچّ پھس رہی سی۔ میری پرانی پھرینڈ۔ میں اوہنوں ای میل کیتی سی۔
-اک اندرپریت توں ہی میری پھرینڈ اے، جہنوں میں اج وی پیار کرداں۔ ہور سبھ مینوں کھا گئیاں۔ ... موت دے موقعے اک توں ہی سہارا ایں۔-
-توں میری کلاس دا لایق منڈا سی۔ تے لایق بندے مرنے نہیں چاہیدے۔ دیش نوں بڑی لوڑ آ۔-
ادوں میں منجا نہیں سی ملیا۔ میں اوہنوں اپنے جپھے وچّ لینا چاہندا سی۔ پر اوہ...۔ اوہدی جدوں وی ای میل آؤندی جاں فون ۔ میرے وچّ جان آ جاندی۔ میں بیماری نوں بھلّ جاندا۔ اوہ مینوں جیوندا کر دندی۔ اک پاسے ٹالسٹائے دی پراسکوویا تے دوجے پاسے اوہ۔ ایہہ ناول میں اوہنوں وی پڑھایا سی۔ جدوں میں پراسکوویا دے مقابلے اوہنوں مہان دسدا۔ اوہ کجھ نہ بولدی۔
... ... ... ...
ہن تاں میتھوں بولیا وی گھٹّ جاندا آ۔ ادوں میں زیادہ شراب پی لیندا سی۔ پوری سرت نہ رہندی۔ربّ دی ماں بھین اک کر دندا۔ چیک چہاڑا پا دندا۔ نہ دن مکدا تے نہ رات۔ میں روز ہنیرے نوں اڈیکدا...موت نوں۔ بسّ `ایوان الیچ دی موت` فلم لا کے بہہ جاندا۔ پیگّ اندر سٹی جاندا۔ مینوں ڈر لگن لگّ پیندا۔ میریاں کوکاں ہور اچیاں ہو جاندیاں۔
"میں جا رہا ہاں۔" میری چیک نکل جاندی۔
اندرپریت دی حوصلے والی ای میل آ جاندی۔ میں اسے وقت اوہنوں فون دی گھنٹی مار دندا۔
" پریت میں تھکّ گیا۔ مینوں...۔توں میرے کول آجا۔"
" توں `کلا نہیں تھکیا۔ گلوبلیکرن نے ساری دنیاں تھکاء دتی آ۔ ایہہ بیماریاں، ایہہ کھلھ-کھیڈ، نشے چنتا،کھوکھلاپن... ایہہ سبھیاچار سبھ اسے دی...۔"
سالی کامریڈنی بن جاندی اے، بجلی والیاں وانگ۔ بئی دسّ، جے توں آ نہیں سکدی، زخماں تے لون کاہتوں چھڑکدی ایں۔ تیرا کی گھسن لگا جے رات کٹا دیا کرے۔ میں تاں پاگل ہویا پیا سی۔ دماغ پھٹن نوں پھردا سی۔ میریاں اکھاں اگے سمندر ہندا۔ طوفان سمیں انجن کنٹرول روم وچّ الارم وجدے سندے۔ ٹوٹے ہویا شپ...۔ پانی وچوں لاشاں باہر آؤن لگدیاں۔ اوہ پانی `تے ترن لگّ پیندیاں۔ پھیر میرے ولّ...۔ افسراں دیاں پتنیاں ننگیاں ہندیاں۔ اوہناں دیاں چھاتیاں دی جگہ وڈے-وڈے دند ہندے۔ تے اوہ مینوں نوچ لیندے۔ میں فرش `تے سر پٹکن لگّ پیندا۔
اوہناں دے مریو پتی کندھاں `تے لٹک جاندے۔ اوہناں دے لنگ میرے ولّ ودھن لگّ پیندے۔ میں سمندر ولّ نوں بھجّ لیندا۔ سمندر وچّ پانی تاں ہے ہی نئیں سی۔ صرف خون سی۔ چارے پاسے خون ہی خون، ٹھاٹھاں ماردا نظر آؤندا۔ میں واپس بھجّ لیندا۔
ممی ڈیڈی بہت گھابر گئے سن۔ اوہ مینوں کدے کسے ڈاکٹر کول لئی فردے، کدے کسے کول۔ ڈیڈھ مہینہ چڈھا ہسپتال وچّ داخل کری رکھیا۔مینوں ڈاکٹراں کولوں بھے آؤندا سی۔مینوں کہڑا کوئی بیماری سی۔اوہنیں لا دینی سی۔اج کل دے ڈاکٹراں دا ایہہ کتا آ۔نالے کی پتہ میری کمپنی والیاں نال رلے ہوئے ہون۔بجلی والے کہندے سی ودیشی کمپنیاں تاں دیش چلا رہیاں۔میں ہسپتالوں بھجّ آیا سی۔میں گھر آ کے لک گیا۔اتھے وی ہسپتال وانگ ڈر آؤن لگا۔خون نال بھریا سمندر، لاشاں... کندھاں میرا کھہڑا نہیں چھڈّ رہیاں سن۔ میں ممی ڈیڈی نوں کیہا وی۔
"اس کمرے نے مینوں کھا جانا۔ مینوں کوٹھی اندر لے جاؤ۔"
ایہہ سن کے اوہ ہور سہم گئے۔ اوہناں نوں کہڑا میرے اتے ترس آؤندا سی۔ پہلاں تاں سمندر وچوں بندے اٹھ کے آؤندے سن۔ پھر فرش تے پانی ہی پانی ہون لگّ پیا۔ پانی دیاں لہراں اٹھدیاں۔ اوہناں لہراں وچوں بندے باہر آ جاندے۔ میرے کول تاں کوئی ہتھیار وی نہیں سی۔ نئیں تاں وڈھّ نہ دندا۔ اداں میرے کول ہتھیاراں دا گھاٹا وی نئیں سی۔ ڈیڈی دے بجلی والے یار آئے۔ میں اوہناں نوں وی صلح ماری سی۔
"جے کسے دا کنڈا کڈھنا ہویا تاں دسّ دیو۔ میرے کول اوہ واشنگٹن والی دا سیلّ فون نمبر ہیگا آ۔ بسّ اک رات اوہدے نال کٹاؤنی آ۔ سالا ہڈّ رگڑ-رگڑ کے مرو۔"
"اچھا...۔" اوہ بلھاں `چ ہسدے ہوئے ہنگارا بھردے۔
"کراں نیلیاں اکھاں والی نال گلّ؟"
ایہہ سالے جمدوت وی بھیڑے آ۔ جہدے مگر پے جاندے آ۔ کھہڑا نئیں چھڈدے۔ میں اداں بھئیئے توں وی معافی منگ لینی سی۔ مینوں تاں لنگ تے چھاتیاں دسدیاں سن۔ بھئیئے نوں وی دسن لگّ پئے سن۔ جدوں اوہ کندھ `تے کھڑے ہندے۔ میں اوہناں `تے اٹیک کر دندا۔ میں اپنے سر نال اوہناں دے انگ بھندا سی۔ بھئیا کہندا میں اپنے ہتھیار اوہ `تے چلاؤندا ہاں۔ اوہ راتوں رات بھجّ گیا سی۔
میں اکلا رہِ گیا سی۔ اس کمرے وچّ اکلا بندہ سوں سکدا؟ اندرپریت نوں آؤن لئی فون کردا۔ اوہ وی نئیں آؤندی۔ میں چاہندا سی اوہ اک وار...۔ رہی ڈیڈی دی گلّ، اول تاں اوہنے میرے نال پینا نئیں سی۔جے پے وی جاندا، اوہدا کوئی فائدہ نئیں سی۔ پیتی وچّ اوہنوں کہڑا سرت رہندی آ۔ ممی نوں سدیا تاں اوہنے میرے `تے جھوٹھا دوش لا دتا۔ اکھے میں اوہدے ولّ بھکھیاں نظراں نال دیکھداں۔
کلیگّ آ گیا۔ کوئی بندہ اپنی ماں بارے وی...۔ میرے انگ کٹے جان او ربا۔ کداں دیاں بیماریاں لگن لگّ پئیاں۔ ادوں ڈر ہن نالوں وی زیادہ لگدا سی۔ بھئیئے نوں کی دوش دیواں۔ میرے آپنیا دا کی حالَ اے؟ اوہ کرنبیر نے کدے فون نئیں کیتا۔ دسوں بھلا میں اوہنوں فون وچوں کھا جاؤنگا۔ اداں میری ممی اویں سوچدی آ۔ اہنے اوہنوں ورجیا ہونا۔اوہنے اک وار دو لکھ روپیہ بھیجیا۔مڑ کے بلاؤن توں وی جاندا لگا۔ممی ڈیڈی نال گٹّ مٹّ کردا رہندا اے۔اوہناں نوں ڈالر بھیجدا آ۔اج-کلّ اوہ ممی دا لاڈلا پتّ آ۔ جنے دن بھئیا بھجیا رہا۔ ایہہ میرے اندر نہیں وڑی۔ میں چاہے چیکاں ماردا رہاں۔ بھکھا پیا رہاں۔ اہنے کمرے دے باہر گھمی جانا۔ ایہدی اندر آؤن دی ہمت نہ پینی۔ پتہ نئیں ایہہ میتھوں ڈردی سی جاں بھوتاں توں۔ کہندی سی-
" کتے ایہہ پریت جاں بیماری سانوں نہ چمبڑ جائے۔"
ڈیڈی نے ڈیوٹی توں آؤنا۔ اوہنے وی اندر نہ وڑنا۔ بیماری دا اوہنوں وی ڈر سی۔ پہلاں اوہنے قایم ہونا۔ پھیر روٹی پانی دین اندر وڑنا۔ جدن اوہدے کول بوتل نہ ہونی۔ اوہنے آنڈھ-گوانڈھ `چوں بندہ لے کے اندر آؤنا۔ مینوں دیکھ کے پسینو پسینہ ہو جانا۔ عنہ تاں اس بیماری توں میں نہیں سہمیا ہونا، جنے ایہہ ڈر گئے سن۔
...میری درد نال چیک نکل گئی ہے۔ گراسیم اٹھ کھڑھیا ہے۔ میرے منہ `تے ہتھ پھیر کے پھر سوں گیا ہے۔ کئی راتاں توں پوری طرحاں ستا نہیں۔ میرے درد بہت ہندا سی۔ ایہہ جاگدا رہا۔ ایہدا اصل ناں راجیش ہے۔ ایہہ مما دا سٹوڈینٹ رہا۔ اہنے بارہویں کیتی ہوئی ہے۔ نیڑلے پنڈ تھاندیاں توں ہے۔ میری دیکھ بھال لئی مما نے چڈھا ہسپتال والیاں نال ایہدے بارے گلّ توری سی۔ ادن میں ہسپتالوں بھجیا سی۔ اوہناں نوں کی سی؟ ڈاکٹراں نے تاں پیسے بٹورنے سن۔ اوہنیں سانوں راجیش دے دتا سی۔ ایہہ مینوں وی پسند سی تے ممی ڈیڈی نوں وی ۔ ایہہ ممی ڈیڈی نوں ڈریو دیکھ کے ہسّ پیا سی۔
" ایہہ بیماری خطرناک ضرور آ، میڈم جی۔ کسے نوں کجھ نئیں کہندی۔ میں بیماری نال سجھّ لوانگا۔"
منڈا بیبا آ۔ نڈر وی آ تے سمجھدار وی۔ ایہدی تنخواہ دی سیٹلمینٹ ہو گئی سی۔ ایہہ وچارا جنا کر سکدا آ، کری جاندا آ۔ مینوں ممی ڈیڈی توں بعد بہتا غصہ اندرپریت `تے آ۔ دیکھو، میں اوہنوں پیار کرداں۔ تے اوہ...۔`
... ... ... ...
ہرسیو بیڈّ `تے پیا تڑف رہا ہندا۔ اوہدیاں ہڈیاں وچّ درد رہندا۔ جیوں ہی دوائی اوہدے اندر جاندی، اوہدے کناں `چوں دھوآں نکلدا۔ پیٹ وچّ جداں اگّ بل جاندی۔ پیٹ کسیا-کسیا رہندا۔
راجیش ساری ساری رات اوہدے پیراں دی مالش کردا۔ جدوں پیٹ بہت زیادہ کسیا جاندا، دیسی تیل دی مالش نال نرم کردا۔ اوہدے نال بچیاں وانگ لاڈ لڈاؤندا۔ اوہنوں چمدا، دلاسہ دندا۔ اوہدا منہ دھوندا، کنگھی کردا۔ رات پیندی...۔ اوہ اپنے گھر جان توں انکار کر دندا۔ اوہدے نال ہی سوں جاندا۔ اوہدی چھاتی دباؤندا، سر گھٹدا۔ جدوں اوہ اوہنوں ایہہ سارا کجھ کردے نوں دیکھدا، اوہ اندرپریت نوں فون کردا-
" میں ایہدا ناں گراسیم رکھ دیاں۔"
"راجیش ناں کوئی ماڑا نئیں۔"
پر اندرپریت دے روکن دے باو جود اوہنے اوہدا ناں گراسیم رکھ دتا۔ ہولی-ہولی اوہنوں اوہدا راجیش ناں بھلّ ہی گیا۔ …تے اوہ اوہدا گراسیم ہو گیا۔
گراسیم روٹی کھواؤن دی کوشش کرکے ہٹیا، پچی نئیں۔ پیٹ دی حالت بہت زیادہ وگڑ چکی ہے۔ کوئی وی بھاری چیز پیٹ جھلدا نئیں۔ اوہدا چتّ کدے مٹھا کھان نوں کردا ہے تے کدے کوڑا۔ گراسیم کدے کوئی مٹھیائی لیاؤندا ہے تے کدے کجھ ہور۔ پھر اوہ منہ سلونا کرن لئی کدے گولگپے، کدے سموسے، کدے نمکین تے کدے کجھ ہور لیاؤندا ہے۔ پر اوہدے اندر کجھ نئیں لنگھ رہا۔ جیبھ دے چھالیاں نے سواد وی ختم کر دتے ہن۔ گراسیم اوہنوں پچکار پچکار کے کھوا رہا ہے۔
"گراسیم، جے میں سارا کجھ کھانا پینا بند کر دیاں۔ پھر اس ڈھڈّ تے سر نوں پچھاں- ہن تسی خوش ہو؟"
انی گلّ کہہ کے ہرسیو ٹھہاکا مار کے ہسیا ہے۔ گراسیم چپّ بیٹھا ہے۔ اوہ اوہدی چپّ نوں سمجھدا ہے۔ اوہ اوہدا دھیان ہٹاؤن لئی بیچ دے، کروز دے چٹکلے سناؤن لگّ پیا ہے۔ گراسیم اوہدے چٹکلیاں وچّ کھبھّ گیا ہے۔
`ساڈا شپ اپنے روٹ `تے جا رہا سی۔ پورٹلینڈ دے تٹّ توں جاپانی جہاز ساڈے نال رلیا سی۔ اس وچّ کنیاں ساریاں جوان گوریاں بیٹھیاں سن۔ اسیں اوہناں نوں دیکھ کے اپنیاں قمیضاں لاہ دتیاں، جدوں گوریاں نے لاہیاں، اسیں دھڑمّ کرکے جہاز وچلے پانی وچّ ڈگّ پئے ساں۔`
گراسیم ہسّ-ہسّ کے لوٹپوٹ ہو رہا ہے۔ تے ہرسیو رو رہا ہے۔
اوہدے زور نال درد اٹھیا ہے۔ گراسیم چکّ کے ٹوائلٹ سیٹ تے بٹھاؤندا ہے۔ خون دے قطریاں نال ساری سیٹ لہو لہان ہو گئی ہے۔ اوہنے اوہنوں صاف کرکے بیڈّ `تے لیا پایا ہے۔ سیٹ صاف کرکے اوہنوں حونصلہ دین لگّ پیا ہے۔ ہرسیو دی جان نکلدی جا رہی ہے۔ پتہ نئیں اوہدے اندر کہڑا وائرس وڑ چکا ہے۔ جہڑا اوہدی جان لے رہا ہے۔ گراسیم اوہنوں چپّ کرا رہا ہے۔
" بھرا جی، شبداں نال درداں نوں ماریا نئیں جا سکدا۔"
گراسیم، ہرسیو دی گلّ سن کے چپّ کر گیا ہے۔ اوہنوں اکلے نوں رون لئی چھڈّ کے باہر ورانڈے دی نقر وچّ بیٹھ گیا ہے۔ ادھی رات بیت چکی ہے۔ ہرسیو نے گراسیم توں اک گلاس وسکی دا لے کے پیتا ہے۔ اس نال اسدا تھوڑھا درد گھٹّ گیا ہے۔ اوہ اک ہور پیگّ لا کے سونا چاہندا ہے۔ نال پیا گراسیم اوہدے ہتھاں نوں پلوس رہا ہے۔
" گراسیم، اوہناں گلیاں وچّ گئے تاں سارے ای...۔ اس کم بخت ربّ نوں پچھ، میرا پیر ای چکڑ وچّ پھسانا سی۔"
ہرسیو نے ہؤکا لیا ہے۔ دوجا پیگّ اندر سٹیا ہے۔ ...گراسیم اوہنوں سلاؤن دی کوشش وچّ ہے۔ شاید اوہدی اکھ لگّ گئی ہے۔
سبھ توں بھیانک سزا جاگا کٹنا ہے۔ پچھلے دو سالاں توں اوہدیاں اکھاں نیند لئی ترس گئیاں ہن۔ کوئی منّ نئیں سکدا کہ موت اداں وی آؤندی ہے۔ اندرپریت اوہنوں نیند نہ آؤن توں وی چنتت ہے۔ ...تے دست توں وی۔ اوہ اس بیماری دے سمٹم نوں لے کے کئی دناں توں نیٹّ `تے سرچ کر رہی ہے۔ پھر انھے سائکیٹرسٹ توں صلاحَ لئی۔ اوہ گھٹو-گھٹو اوہدی مانسک پیڑا گھٹاؤنا چاہندی ہے۔
اوہنے اوہدے ممی ڈیڈی نوں سائکیٹرسٹ نال ملایا سی۔ اس ڈاکٹر دی دوائی دا تھوڑھا جیہا اثر ہویا سی۔ اوہدی پیڑ تاں پہلاں وانگ ہی سی پر دوائی نال من ہولا ہو گیا سی۔ اوہ ہن رات نوں چیکاں نئیں ماردا۔ ...ڈھڈّ وچّ مکے نہیں ماردا۔ کندھاں وچّ سر نئیں ماردا۔ تے نہ ہی درد ویلے اوہ رسا لبھدا ہے۔ من تاں خدکشی کرن نوں کردا ہے پر اوہ ٹال دندا ہے۔
ہن گراسیم اوہنوں چکن سوپ نال دو چار برکیاں وی کھوا دندا ہے۔ پہلاں نالوں اوہ تھوڑھا شانت رہندا ہے۔ ٹیلی وژن دیکھ لیندا ہے۔ کمپیوٹر آپ تاں چلا نہیں سکدا۔ گراسیم نوں لائی رکھدا ہے۔ اوہ ہی اوہدی میل پڑھدا تے بھیجدا ہے۔
ڈاکٹر علاج تاں کر رہا ہے پر زخم نہیں ٹھیک ہو رہے۔ ڈاکٹر جس نوں پائیلز کہہ رہا ہے، دراصل پھنگس انفیکشن ہے۔ نویں ڈاکٹر نے اسدی درد بھری انفیکشن تاں ہٹا دتی۔ پر اس توں بعد بھار بڑی تیزی نال گھٹن لگّ پیا ہے۔ کدے چھ فٹّ دو انچ تے اسی کلو بھار والا گبھرو بونجا کلو دا رہِ گیا ہے۔ اوہدا منہ چغل ورگا بن گیا ہے۔ اوہنے جوانی وچّ ہی بڈھاپا دیکھ لیا ہے۔ اسنے اپنی وصیت اپنی ممی نوں بھجوائی سی۔
" ممی، میریاں پسلیاں دی ٹوکری بنا لینی۔ میری ریڑ دی ہڈی تاں توڑ دتی گئی سی پر ایہہ مضبوط بڑی ہے۔ جتھے بنا رکھیدا، اس موٹی چھٹی دی جگہ ایہنوں ورت لینا۔ ...الوداع۔" اوہدی وصیت پڑھ کے ماپے بہت تڑپھے سن۔
دن ب دن موت اوہدے چہرے `تے اپنی عبارت لکھ رہی ہے۔ ٹوائلٹ جان ویلے تکلیف گھٹّ گئی سی۔ پر منہ دے چھالے پاتھیآں وانگ پتھے گئے سن۔ منہ وچّ پانی دا تپکا ہی جاں سوپ دا چمچ ہی مساں لنگھدا۔ ڈاکٹر نے دسیا سی - بھوجن نالی وچّ وی پھنگس انفیکشن ہو گئی ہے۔ تے جے اگے مہدے وچّ چلے گئی تاں اس دی موت اٹلّ ہے۔ ...خیر، اوہدے ممی ڈیڈی اوہنوں ہسپتال لے گئے۔ جدوں انفیکشن تھوڑھی کنٹرول وچّ آ گئی۔ پھر گھر لے آئے۔ اوہ گراسیم کول رون لگّ پیندا-
" مینوں پتہ ہے، میں وی مر جاواںگا، ایوان الیچ وانگ۔ ...اوہنوں اک وکھی دا درد لے بیٹھا تے میں...تاں اس بیماری نال مر رہا ہاں جس دا کوئی علاج ہی نہیں۔ ...ہائے اوئے! انی بھیانک موت...۔ "
اہنوں کوئی رستہ نہیں دس رہا۔ چارے پاسے دھند ہی دھند ہے۔ ...ایوان الیچ دی موت تاں اسنوں اپنے اگے کجھ وی نہیں لگّ رہی۔ جہڑی موت اوہ مر رہا ہے، اوہ بہت بھیانک ہے۔ اج اوہنے اندرپریت نوں دو میلاں سینڈ کروائیاں۔
-موت کی ہندی ہے؟ زندگی کی ہندی ہے؟ ...ایہدا احساس ڈیتھّ بیڈّ تے پئے بندے نوں ہی ہندا ہے۔-
-جے میں `ڈیتھّ آف ایوان الیچ` فلم نہ دیکھدا شاید میں مرنا نہیں سی۔-
عورت نوں جسم تے ماس دی گڈی سمجھن والا ہرسیو آخری ساہاں `تے ہے۔ اندرپریت اوہدے گھر نئیں آؤندی۔ فون جاں نیٹّ راہیں سمپرک بنائی رکھدی ہے۔ اوہ جاندی ہے کہ دیوے دی لوء دے آخری بھباکے بچے ہن۔ اوہ تاں اس لوء نوں مڑ بھامبڑ بنا دینا چاہندی ہے۔ اوہ اسے ڈاکٹر توں علاج کرواؤن لئی اوہدے ممی ڈیڈی `تے زور پا رہی ہے، جس دی دوائی نال اوہ کمزور تاں ہویا، پر اس دے زخم ٹھیک ہو گئے سن۔ ہن ڈائریئے دے تازے حملے نے اوہناں نوں ہتھاں پیراں دیاں پا دتیاں ہن۔ اوہ سریر سامبھن دے قابل نئیں رہا۔ اوہدے کولوں اپنا ہتھ وی اٹھایا نہیں جاندا۔ دو مہینیاں وچّ ہی اسدا بھار بونجا کلو توں گھٹّ کے اٹھائی کلو رہِ گیا ہے۔ کھانے دے ناں `تے اوہنوں کچیان آؤندی ہے۔ گراسیم جوس جاں پانی چمچے نال پلاؤندا ہے۔ اوہدے وچّ ساہ-ست نہیں رہا۔ اندرپریت دہاڑی وچّ کئی وار فون کردی ہے۔ پر اوہ بولدا نہیں۔ اوہدی آواز وی نہیں نکلدی۔ اوہنوں ٹٹی پیشاب دا وی پتہ نئیں لگدا۔ ہرسیو دے سریر دیاں حرکتاں ہولی ہو گئیاں ہن۔ اندرپریت دا وشواس وی تڑک گیا ہے۔ اوہدے نیٹّ دی سرچ اوہنوں دسّ رہی ہے کہ کجھ دیر تکّ اوہ اپنے ہتھ پیر ہلاؤن توں وی اوازار ہو جاویگا۔... تے انجھ ہی ہویا۔ بسّ ایہہ آخری وقت آؤن توں پہلاں دے دن ہن۔
گراسیم ہر پل اسدی سیوا وچّ لگا رہندا ہے۔ اسدی ممی دو وقت اسدے روم وچّ آؤندی ہے۔ گٹکا اوہدے ہتھ وچّ ہندا ہے۔ کرسی تے بیٹھ جاندی ہے۔ سر ڈھکّ لیندی ہے۔ پاٹھ پڑھدی ہے۔ متھا ٹیک کے تر جاندی ہے۔ گرودوارہ صاحب توں متھا ٹیک کے اوہدا ڈیڈی وی اوہدے کمرے وچّ ضرور آؤندا ہے۔ پرشاد ونڈ کے جانا اس دا نت نیم بنیا ہویا ہے۔
ڈاکٹر کہہ رہا سی، ہرسیو نوں جو بخار ہے، اوہ اسدی دوائی کرکے ہے۔ پر بخار تاں ٹٹّ ہی نہیں رہا ۔ گراسیم اس کول کدے سوپ، کدے دودھ تے کدے جوس لے کے کھڑھا ہندا ہے۔ اوہ تھوڑھی جہی اکھ پٹدا، اوہ چمچہ اوہدے منہ وچّ پا دندا۔ ہرسیو دی ساری چمڑی پہلاں تاں کالی ہو گئی سی، پھر تھوڑھے دناں بعد لہنی شروع ہو گئی۔ تھلیوں نویں جنمے بچے ورگی چمڑی نکل رہی سی۔ اسدے من دی عجیب دشا سی۔ اوہ من ہی من آکھ رہا سی-
" ایہہ میری چمڑی نہیں لہہ رہی۔ ایہہ تاں موت ہے جو میرے جسم تے اتر-چڑھ رہی ہے۔ میں مر رہا ہاں۔ ...میں پریت نوں ملنا چاہندا ہاں۔ پر میں کویں دساں؟ میری آواز...میرے ہتھ؟"
اوہ ڈسکدا رہا۔ گراسیم اوہدے نال لیٹ گیا ۔ اوہنے ہرسیو نوں جفی `چ لیا ۔ اوہنوں اوہدی چھاتی نال لگّ کے چین تاں پے گئی ہے پر اوہدا ساہ نہیں نکل رہا۔ اوہ اسدی چھاتی نال بچے وانگ لگیا ہویا ۔ ولکی جا رہا ۔ اوہدے ہنجھو وی باہر نہیں ڈگّ رہے۔ جویں ہنجھو باہر کڈھن دی طاقت وی اس بیماری نے کھوہ لئی ہووے۔ ...گراسیم نے جفی ڈھلی کیتی ہے۔
بخار نال ہرسیو دا سریر تپدا پیا۔ اوہ پانی دیاں پٹیاں رکھن لگّ پیا ۔ نالوں نال اندرپریت نوں فون `تے دسی وی جا رہا ۔ خون وچّ انفیکشن ہو گئی ہے۔ وائرس دا حملہ اوہدے سارے اؤرگن `تے ہون والا ہے۔ ایہہ اوہناں لئی بڑا بھیانک سماں ہے۔ اوہدے ممی تے ڈیڈی دیکھ کے مڑ جاندے ہن۔ پاٹھ اتے ارداساں وچّ کھبھّ جاندے ہن۔
مسیں رات لنگھی ہے۔ ہرسیو دے کنّ مڑ گئے ہن۔ ...کناں، اکھاں تے منہ وچوں عجیب جہے پدارتھ دا رساء ہویا ہے۔ اسدیاں اکھاں چھت ولّ ٹکیاں ہوئیاں ہن۔ اوہدے ممی ڈیڈی موت لئی پرماتما اگے ارداس کر رہے ہن۔ گراسیم نوں سمجھ نہیں لگّ رہی، اوہدا ساہ کیوں نہیں نکل رہا۔ ...پتہ نئیں اوہدے کی من آیا ہے۔ اوہنے کمپیوٹر آن کیتا ہے۔ "ڈیتھّ آف ایوان الیچ" مووی دا انتم حصہ دیکھن لگّ پیا ہے۔
` ایوان اکلا رہن لئی چیک رہا ہے۔ کپڑیاں نوں پاڑ رہا ہے۔ اوہ چیکاں تے باہاں مار رہا ہے۔ پراسکوویا آؤندی ہے۔ اسدی پیڑ ہور ودھ جاندی ہے۔ ...پراسکوویا چلے جاندی ہے۔ اسدا پتّ آؤندا ہے۔ اوہدا ہتھ چمدا ہے۔ اوہ شانت ہو جاندا ہے۔`
گراسیم اوہدے ممی ڈیڈی نوں کمرے `چوں باہر نکلن لئی ہتھ جوڑدا ہے۔ اوہ واہگورو واہگورو کردے کمرے وچوں باہر چلے جاندے ہن۔ گراسیم نے فون `تے اندرپریت دا آؤن لئی منت ترلا کیتا ہے۔
...اندرپریت کمرے اندر آن وڑی ہے۔ اوہنے آؤندیاں ہی اوہدے متھے `تے ہتھ پھیریا ۔ انگلاں نال والاں دی کنگھی کیتی ہے۔ ہرسیو مسکرا پیا۔ اوہنے اٹھ کے پریت نوں جفی وچّ لینا چاہیا ہے پر اہتوں اٹھ نئیں ہویا۔ اوہنوں تڑاہے توڑدے نوں دیکھ کے اندرپریت دیاں اکھاں وچوں اتھرو ڈگے ہن۔ چنی بھجّ گئی ہے۔ اوہنے اوہدا ہتھ چمیا ہے۔ گراسیم کمپیوٹر ٹیبل `تے سر سٹی ڈسکی جا رہا ہے۔
ہن ہرسیو دے دماغ وچّ ایوان الیچ ہے۔ اسدے ساہاں دی کھڑ کھڑ ہے۔ اسنوں لگّ رہا ہے ایوان وانگ اسدے ساہ وی کھڑک رہے ہن۔ چھاتی وچّ بلغم بھری ہوئی ہے۔ ... اندر پیڑ ہو رہی ہے۔ ایہہ مرن پیڑ ہے۔ ...پتہ نئیں اس اندروں کنا درد اٹھیا ہے کہ مونہوں اک بھیانک چیک نکلی ہے۔ ...نبض رک گئی ہے۔ ہن کجھ نئیں بچیا۔ اسدیاں اکھاں ٹڈیاں ہی رہِ گئیاں۔ گراسیم نے اٹھ کے اس دیاں اکھاں `تے ہتھ پھیریا ہے۔ اکھاں میٹیاں گئیاں ہن۔ اندرپریت نوں ہرسیو دے کہے شبد اسدے کناں وچّ گونجن لگے ہن-
"کی توں موت دیکھی ہے۔... نہیں، میں دیکھی ہے۔ ایہہ اتھے ہے؟ ... میرے پیٹ وچّ۔ " اس نے اپنے پیٹ دے ہیٹھاں زور دینی ہتھ مار کے آکھیا سی۔
تے ہن ... ہن موت پیٹ دی تھاں اسدے سارے جسم `تے پھیل چکی ہے۔