کلیانی راجندر سنگھ بیدی
ہن اسنوں ایہناں کالیاں بھوریاں راہاں اتے تردیاں کوئی بھے نہیں سی آؤندا، جتھے انگنت ٹوئے سن، جہناں وچ ہمیشہ کالا پانی بھریا ہندا سی—بمبئی دے اس ادیوگک شہر دی میل 'تے کدی تیہ 'تے تیہ نہیں سی وجھی۔ انگھڑ جہے پتھر ادھر-ادھر شوقیہ ہی پئے سن—وادھو تے آخری روڑا بنن خاطر—تے اوہ مڈھلے دن، جدوں لتاں کمبدیاں ہندیاں سن تے تیلھے-تنکے وی روکن وچ کامیاب ہو جاندے ہندے سن۔...انج لگدا ہندا سی جویں گلی دے موڑ اتے دیسی سابن دے وڈے-وڈے کیک بناؤن والا تے اسدا گوانڈھی نائی ویکھ رہے نے؛ ہسّ رہے نے—گھٹوگھٹ رو تاں نہیں سی رہے ہندے۔ نال، نال دا کوئلے والا ہندا سی1جہڑا آپ تاں کدی اس چکلے وچ نہیں سی آیا؛ پھیر وی اسدا منہ کالا سی۔
پہلی منزل اتے قلب سی، جتھے چوری دی رم چلدی سی تے یاری دی رمی۔ اسدیاں کھڑکیاں کسے یوگی دیاں اکھاں وانگ باہر دی بجائے اندر—من روپی چکلے ولّ—کھلھدیاں سن تے اوہناں وچوں سگرٹ دے دھونئیں دی شکل وچ آہاں-ہونکے نکلدے رہندے سن۔ لوک انج تاں جوئے وچ سینکڑیاں دے داء لاؤندے سن، پر سگرٹ ہمیشہ گھٹیا پیندے سن...بلکہ بیڑی، صرف بیڑی، جسدا جوئے دے نال اوہی رشتہ ہے جہڑا پینسلین دا آتشک نال...ایہہ کھڑکیاں اندر ولّ کیوں کھلھدیاں سن؟ پتہ نہیں کیوں؟ پر کوئی خاص فرق نہیں سی پیندا، کیونکہ اندر ویہڑے وچ آؤن والے مرد دا صرف پرچھاواں ہی نظر آؤندا سی—جس نال معاملہ تیہ ہندا اوہ کڑی اسنوں اندر لے جاندی، بٹھاؤندی تے اک وار باہر ضرور آؤندی—نلکے توں پانی دی بالھٹی لین، جہڑا ویہڑے دے این وچکار لگیا سی تے دوویں پاسے دیاں کوٹھڑیاں دی ہر طرحاں دی لوڑ لئی کافی سی۔ پانی دی بالھٹی چکن توں پہلاں کڑی ہمیشہ اپنی دھوتی جاں ساڑھی نوں لکّ دوآلے کسدی تے گاہک ٹکر جان دی آکڑ وچ اپنیاں ہم پیشہ بھینا وچوں کسے نوں ضرور آکھدی—“نیں گرجا! ذرا چول دیکھ لویں، میرا گاہک آئٔے...۔” پھیر اوہ اندر جا کے دروازہ بند کر لیندی۔ ادوں گرجا سندری نوں کہندی—“کلیانی وچ کی اے نیں؟ اج اسنوں دوجا کسٹمر ٹکریا اے؟” پر سندری دی بجائے جاڑی جاں خورشید جواب دیندی—“آپو اپنی قسمت اے بھینا...” ادوں ہی کلیانی والے کمرے وچوں کنڈی لگن دی آواز آؤندی تے بس...سندری اک نظر بند دروازے ولّ دیکھدی ہوئی تیل بھجے والاں نوں چھنڈدی، تولیئے نال پونجھدی تے گنگناؤن لگدی—'رات جاگی رے بلم، رات جاگی...' تے پھیر اچانک گرجا ول بھوں کے کہندی—“نیں گرجا! کلیانی دے چول ابل رہے آ نیں! سندی نہیں کیہی گڑگڑ دی آواز آ رہی اے اسدے بھانڈے 'چوں!” تے پھیر تنے چارے کڑیاں ہسن لگّ پیندیاں تے اک دوجی دے کہلے وچ چپے دین لگدیاں۔ ادوں ہی گرجا چیک پیندی تے کہندی—“ہائے نیں اینی زور دی کیوں مارئ رنڈیئے! جاندی ایں، اجے تائیں دکھ رہے میرا پاسہ۔ کناں نوں ہتھ لئیا بابا! میں تاں کی میری آس اولاد کسے پنجابی نال نہیں بیٹھانگے...۔” پھیر گرجا نال والی کوٹھڑی دی کسے کڑی نوں آواز ماردی—
“گنگی تیرا پوپٹ کی کہندی ہن...”
گنگی دی شکل تاں دکھائی نہ دیندی، صرف آواز آؤندی—“میرا پوپٹ کہندی، بھج من رام، بھج من رام...۔”
گنگی دا جاں تاں سر درد کر رہے جاں پھیر کوئی گاہک نہیں پھسیا۔
0 0 0
مہپت لال ایتکیں کئی مہینیاں بعد آیا ہے۔ وچکار منہ دا سواد بدلن لئی اوہ اتھوں کجھ فرلانگ دور اک نپالی کڑی چونی-لا دے کول چلا گیا سی تے اس پچھوں چھیانویں نمبر دی اک کرشچیئن کڑی نال پھس گیا سی۔ جسدا اصلی ناں تاں کجھ ہور سی پر اتھوں دیاں دوجیاں کڑیاں تے دلال اسنوں 'اولگا' دے ناں نال بلاؤندے سن۔ ادھر کلیانی نوں کجھ پتہ وی نہیں سی، کیونکہ اس دھندے وچ تاں دو چار مکاناں دا فاصلہ وی سینکڑے کوہ دا پندھ ہندا ہے۔ کڑیاں ودھ توں ودھ پکچر ویکھن نکلدیاں سن تے پھیر واپس...
جس منہ دا سواد بدلن لئی مہپت دوجیاں کڑیاں کول چلا گیا سی، اسے لئی اس اڈے 'تے پرط آیا۔ پر ایہہ گلّ پکی سی کہ اینے مہینیاں پچھوں اوہ کلیانی نوں بھلّ چکیا سی۔ حالانکہ 'ملک' جان لئی اسنے کلیانی نوں دو سو روپئے وی دتے سن، ادوں شاید نشے دا صرور سی، جویں کہ ہن سی۔ بیئر دا پورا پیگ پی جان کرکے مہپت لال دے دماغ وچ کسے ہور ہی عورت دی تصویر سی—تے اوہ وی ادھوری تے دھندلی جہی۔ کیونکہ اسنوں پورا تاں مہپت نے ہی کرنا سی—اک مصور وانگ، جہڑا اک مرد ہندا ہے تے تصویر، جہڑی اک عورت...
اندر آؤندیاں ہی مہپت نے ویہڑے دا پہلا پڑائ لنگھیا۔ تنّ چار پوڑیاں ہیٹھاں اتریا—لوک سمجھدے نے پتال کتے دور ہے...پر نہیں جاندے کہ دھرتی دے اتے ہی ہے؛ اوہ وی صرف دو تنّ پوڑیاں ہیٹھاں ہی—اتھے کوئی اگّ بل رہی ہے تے نہ ابلدے ہوئے کنڈ نے۔ ہو سکدا ہے پوڑیاں اترن پچھوں پھیر اسنوں کسے اپرلے تھڑھے 'تے جانا پوے، جتھے ساہمنے دوزخ ہے، جس وچ اجہیاں اجہیاں تکلیفاں دتیاں جاندیاں نے کہ انسان اوہناں دی کلپنا وی نہیں کر سکدا۔
پوڑیاں اترن پچھوں، ویہڑے وچ پیر دھرن دے بجائے مہپت لال کھولیاں دے ساہمنے والے تھڑھے 'تے چلا گیا، کیونکہ پکا ہون دے باو جود ویہڑے وچ اک ٹویا سی، جس وچ ہمیشہ ہی پانی بھریا رہندا سی۔ سال ڈیڈھ سال پہلاں وی ایہہ ٹویا اویں سی تے ہن وی اوویں ہی ہے۔ پر ٹوئے بارے اینا ہی کافی ہے کہ اسدا پتہ ہووے۔ وہڑھا اپروں کھلھا ہون کرکے دسویں دا چند ٹوئے دے پانی وچ جھلملا رہا سی، جویں اسنوں میلے ہون نال کوئی فرق نہیں سی پیندا۔ ہاں، نلکے دے پانی دا چھٹا اس اتے پیندا تاں اسدی تصویر کمبن لگّ پیندی...پوری دی پوری...
کجھ گاہک لوک گرجا، سندری تے جاڑی نوں انج ٹھوک وجاء کے ویکھ رہے سن، جویں اوہ کچے-پکے گھڑے ہون۔ اوہناں وچوں کجھ اپنیاں جیباں پھرول رہے سن۔ مستری جاڑی نال جانا چاہندا سی کیونکہ اوہ گرجا، سندری، خورشید نالوں ودھ بدصورت سی پر سی اٹھ انچ دی کندھ۔ حیرانی تاں ایہہ سی کہ کڑیاں وچوں کسے نوں حیرانی نہیں سی ہو رہی۔ اوہ مرد تے اسدے پاگلپن نوں چنگی طرحاں جاندیاں سن۔ مہپت نے سندری نوں دیکھیا، جہڑی ویسے تاں کالی سی، پر عامَ کونکنی عورتاں وانگ تکھے نین-نقشیاں والی سی۔ پھیر لکّ توں ہیٹھاں اسدا جسم 'بلے بئی بلے' ہو جاندا سی۔ ادوں ہی مہپت دے کڑتے نوں کھچّ پئی۔ اسنے مڑ کے دیکھیا تاں ساہمنے کلیانی کھڑی سی تے ہسدی ہوئی اپنے دنداں دے موتی رول رہی سی۔ پر اوہ پتلی ہو گئی سی۔ کیوں؟ پتہ نہیں کیوں؟ چہرہ انج لگّ رہا سی جویں دو اکھاں لئی جگہ چھڈّ کے کسے نے ڈھولکی اتے کھلّ مڑھ دتی ہووے۔ کیونکہ عورت تے تقدیر اکو گلّ ہے، اس لئی مہپت کلیانی نال تیجی کھولی وچ چلا گیا۔
قلب گھر دیاں کھڑکیاں وچوں کوئی جھاکیا تے اکّ کے بساط الٹ دتی۔ کلیانی نے باہر آ کے نلکے توں بالٹی بھری، دھوتی نوں لکّ دوآلے کسیا تے آواز دتی—“او گرجا، ذرا میری گٹھڑی سانبھ لئیں...” تے پھیر اوہ پانی لے کے کھولی وچ چلی گئی…
نال والی کھولی وچوں میڈم دی آواز آئی—“اک ٹیم دا، کہ دو ٹیم دا؟”
اندر کلیانی نے مہپت نوں اکھ ماری تے میڈم والی کھولی ولّ دیکھدی ہوئی بولی—“اک ٹیم دا”—تے پھیر اپنے پیسیاں لئی مہپت اگے ہتھ پھیلاء دتا، جس نوں پھڑھ کے مہپت اسنوں اپنے ولّ کھچن لگا—پھیر اسنے پان نال گچّ لال لال موہر کلیانی دے ہوٹھاں اتے لا دتی، جسنوں دھوتی دے پلے نال پونجھدی ہوئی اوہ ہسّ پئی—“اینی بے صبری؟”
تے پھیر ہتھ پسار کے کہن لگی—“تیں مینوں تیہہ روپئے دوینگا، پر میں میڈم نوں اک ٹیم دا دسانگی...تے تیں وی اسنوں نہ دسیں...ہاں؟”
مہپت نے انج ہی سر ہلا دتا—'ہاں۔'
اوویں دی جویں ہتھ پساری کھڑی کلیانی بولی—“جلدی کڈھ۔”
“پیسے...؟” مہپت بولیا۔
کلیانی ایتکیں رسمیں نہیں، سچیمچی ہسّ پئی—نہیں، اوہ شرما گئی۔ ہاں، اوہ دھندا کردی سی تے شرماؤندی وی سی۔ کون کہندا ہے؛ اتھے عورت، عورت نہیں رہندی؟ اتھے وی شرم اسدا گہنہ ہندا ہے تے ہتھیار وی—جس نال اوہ مردی ہے تے ماردی وی۔ مہپت نے تیہہ روپئے کڈھ کے کلیانی دی ہتھیلی اتے رکھ دتے۔ کلیانی نے گنے وی نہیں۔ اسنے تاں بس پیسیاں نوں چمیاں، متھے تے اکھاں نال لایا، بھگوان دی تصویر دے ساہمنے ہتھ جوڑے تے میڈم نوں اک ٹیم دے پیسے دین تے اپنے حصے دے پنج لے لین لئی، اندرلے دروازے وچوں ہور وی اندر چلی گئی اوہ۔ مہپت نوں جلدی سی۔ اوہ بے صبری نال درگا مئیا دی تصویر ولّ ویکھ رہا سی، جہڑی شیر 'تے بیٹھی سی تے جس دے پیراں وچ راکشس مریا پیا سی۔ درگا دیاں درجناں بھجاواں سن تے اونے ہی ہتھ...جہناں وچوں کسے وچ تلوار سی تے کسے وچ برچھی تے کسے وچ ڈھال۔ اک ہتھ وچ کٹیا ہویا سر سی، والاں توں پھڑھیا ہویا۔ تے مہپت نوں لگّ رہا سی، جویں اسدا اپنا سر ہے۔ پر درگا دیاں چھاتیاں، اسدے کہلے تے پٹّ بناؤن وچ کلاکار نے بڑے جبر توں کم لیا سی...۔ کندھاں ٹٹیاں ہوئیاں سن۔ اوہ کوئی گلّ نہیں سی، پر اوہناں نال لپٹی ہوئی سلھ تے اس وچ رلگڈ کائی نے عجیب بھیانک جیہا ماحول بنا دتا سی، جس نال چتّ نوں کجھ ہون لگّ پیندا سی۔ جاپدا سی، اوہ کندھاں نہیں، تبتی سکول ہے، جس اتے سورگ تے نرک دے نقشے بنے نے۔ پاپیاں نوں اجگر ڈس رہے نے تے لٹاں دیاں لاپریاں ہوئیاں جیبھاں اوہناں نوں چٹّ رہیاں نے۔ پورا سنسار کال دے وڈے-وڈے دنداں تے لوہے ورگے جباڑیاں وچ پھسیا پیا ہے۔
—اوہ لازمی نرکاں وچ جائیگا...مہپت—جان دیو!
کلیانی واپس آئی تے آؤندیاں ہی اسنے اپنے کپڑے لاہنے شروع کر دتے۔
مرد تے عورت دی ایہہ کھیڈ—جس وچ عورت نوں رچی نہ وی ہووے تاں وی اسدا ثبوت دینا پیندا ہے تے جے ہووے تاں مرد اسنوں نہیں مندا۔
مہپت پہلاں تاں انج ہی کلیانی نوں نوچدا-پلوسدا رہا۔ پھیر اوہ چھال مار کے پلنگھ توں ہیٹھاں اتر گیا۔ اوہ کلیانی نوں نہیں، کائنات دی عورت نوں دیکھنا چاہندا سی، کیونکہ کلیانیاں تاں آؤندیاں نے تے چلیاں جاندیاں نے۔ مہپت وی آؤندے تے چلا جاندے نے۔ پر عورت اتھے ہی رہندی ہے تے مرد وی۔ کیوں؟ ایہہ سبھ سمجھ وچ نہیں آؤندا۔ حالانکہ اس وچ سمجھن والی کوئی گلّ ہی نہیں۔
اک گلّ ہے۔ ستیگ، دواپر تے تریتا یگ وچ تاں پورا انصاف سی۔ پھیر وی عورتاں محبت وچ اوہلا کیوں رکھ جاندیاں سن؟ گنکا، ویشیا کیوں سی؟ اج تاں انیاں ہے—پیر پیر 'تے انیاں۔ پھیر اوہناں نوں کیوں روکیا جاندا ہے۔ کیوں اوہناں اتے قانون بنائے جاندے نے؟ جہڑا روپیہ ٹکسال توں آؤندا ہے اسدی قیمت اٹھ آنے رہِ جاندی ہے۔ غریبی تے وادھو دھن دے پاڑے نوں پورن دی جنی لوڑ اج ہے، پہلاں کدی ہوئی ہے؟...نپّ لے اسنوں تاں کہ گھر دی لکشمی باہر نہ جاوے۔ پر دولت، پیسہ تاں بچّ گوڈیس (Bitch Goddess) ہے، جہڑی کتی بو 'تے آویگی...جاوے گی ہی۔
مہپت الجھنا چاہندا سی، اس لئی اسنوں کائنات دی عورت دے ونگ ول کھا گئے۔ اسنے اک بیئر مگاؤن لئی کیہا، پر اس توں پہلاں کہ کلیانی دا کالا وجود اٹھ کے منڈو نوں آواز دیوے، اوہ خود ہی بول پیا—“رہن دیء۔” تے اس نظارے نوں ویکھن لگا جہڑا نشے نالوں وی ودھ سی۔ پھیر پتہ نہیں کی ہویا، مہپت نے جھپٹ کے اینے زور نال کلیانی دیاں لتاں وکھ کیتیاں کہ اوہ ولک اٹھی۔ اپنی بربرتا توں گھبراء کے مہپت نے خود ہی اپنی پکڑ ڈھلی کر دتی۔ ہن کلیانی پلنگھ 'تے پئی سی تے مہپت گوڈیاں دے بھار ہیٹھاں فرش اتے بیٹھا ہویا سی تے اپنے منہ وچ زبان دی نوک بنا رہا سی...کلیانی لیٹی ہوئی اپر چھت ولّ دیکھ رہی سی، جتھے پکھے نال لپٹیا اک جالا وی دھیمی رفتار نال گھم رہا سی۔ پھیر اچانک کلیانی نوں کجھ ہون لگیا۔ اسدے پورے سریر وچ مہپت تے اسدی زبان کرکے اک جھرجھری جہی دوڑ گئی، تے اوہ اس کیڑے وانگ چھٹپٹائی، جسدے ساہمنے بے رحم بچے بلدی ہوئی ماچس دی تیلی کر دندے نے...
ادوں ہی اپنے آپ توں گھبرا کے مہپت اتے چڑھ گیا۔ اسدے سریر وچ بے حدّ تناء سی تے بجلیاں سن، جہناں نوں اوہ کویں نہ کویں جھٹک دینا چاہندا سی۔ اسدے ہتھاں دی پکڑ اینی مضبوط سی کہ جبر توں جبر آدمی اس توں نہیں سی چھٹّ سکدا۔ اسنے ہونکدیاں ہویاں کلیانی ولّ دیکھیا۔ اسنوں یقین ہی نہیں سی آ رہا کہ اک پیشاور عورت دیاں چھاتیاں دا وزن اچانک ودھ سکدا ہے تے اسدا گھیرا تے دانے پھیل کے اپنے ابھار، کیندر نوں وی پچھاڑ سکدے نے۔ اوہناں دے ارد-گرد تے کہلیاں تے پٹاں اتے سیتلا دے دانے جہے ابھر سکدے نے۔ اپنی وحشت وچ اوہ اس سمیں کائنات دی عورت نوں وی بھلّ گیا تے مرد نوں وی۔ اسنوں اس گلّ دا احساس وی نہیں سی رہا کہ اوہ خود کتھے ہے تے کلیانی کتھے؟ اوہ کتھے ختم ہندا ہے کلیانی کتھوں شروع ہندی ہے؟ اوہ اس قاتل ورگا سی جہڑا چھت توں کسے نوں دھکہ دے دندا ہے تے اسنوں یقین ہندا ہے کہ اینی اچائی توں ڈگّ کے اوہ بیان دین لئی جیوندا نہیں بچیگا تے اوہ اس اتے خدکشی دا الزام لا کے خود بچ نکلیگا۔ اک دھرلی جہی مار کے اسنے اپنا پورا بھار کلیانی اتے لدّ دتا۔
اک دل ہلاء دین والی چیک نکلی تے اک بلبلاہٹ جہی سنائی دتی۔ سلھ تے کائی بھری کندھ اتے پکھے دے کھنبھ اپنے وڈے-وڈے پرچھاویں پا رہے سن۔ پتہ نہیں کس نے پکھا تیز کر دتا سی۔ مہپت پسینے نال لتھپتھّ ہویا ہویا سی تے شرمندہ وی، کیونکہ کلیانی رو رہی سی، کراہ رہی سی۔ شاہد، اوہ اک عامَ دھندے والی وانگ گاہک نوں لتّ مارنی نہیں سی جاندی...تے جاں پھیر اوہ اینے چنگے گاہک نوں گواؤن لئی تیار نہیں سی۔
سرہانے وچ منہ گڈّ کے کلیانی مودھی پئی ہوئی سی تے اسدے موڈھے سسکدے ہوئے نظر آ رہے سن۔ ادوں ہی مہپت اک چھن لئی ٹھٹھکیا۔ پھیر اگے ودھ کے اسنے کلیانی دے چہرے نوں ہتھاں وچ لین دی کوشش کیتی، پر کلیانی نے اسنوں پرھاں دھریک دتا۔ اوہ سچ مچّ رو رہی سی۔ اسدے چہرے نوں پکڑن دی کوشش وچ مہپت دے اپنے ہتھ وی گلے ہو گئے سن۔ اتھرو تاں اپنے آپ نہیں نکل آؤندے۔ جدوں جبر تے بے بسی خون دی ہولی کھیڈدے نے ادوں ہی اکھاں چھان-پن کے اس لہو نوں چہرے اتے لے آؤندیاں نے۔ جے اوہناں نوں اپنے اصلی رنگ وچ لے آؤن تاں دنیاں وچ مرد دکھائی دین، نہ عورتاں۔
کلیانی نے اپنا چہرہ چھڈاء لیا۔
مہپت پہلاں صرف شرمندہ سی، ہن سچ مچّ شرمندہ سی۔ اسنے کلیانی توں معافی منگی تے منگدا ہی رہا۔ کلیانی نے پلنگھ دی چادر نال اکھاں پونجھیاں تے بے بسی جہی نال مہپت ولّ دیکھیا۔ پھیر اوہ اٹھ کے دوویں باہاں پساردی ہوئی اس نال لپٹ گئی تے اسدی چوڑی چھاتی اپر اپنے گھنگرالے والاں والا کونکنی سر رکھ دتا۔ پھیر اسدی گھگی وجھّ گئی، جس وچوں نکلن وچ مہپت نوں ہور وی مزہ آیا—تے کلیانی نوں وی۔ اسنے اپنے گھاتک دی پچھان کر لئی۔ مرد تاں مرد ہووےگا ہی، پیو وی تاں ہے، بھرا وی تاں ہے—عورت عورت ہی صحیح، پر اوہ دھی وی تاں ہے، بھین وی تاں ہے...
تے ماں...
مہپت دیاں اکھاں وچ سچ مچّ دے پچھتاوے نوں دیکھدیاں ہی تصویر الٹ گئی۔ ہن اسدا سر کلیانی دی چھاتی 'تے سی تے اوہ اسنوں پیار کر رہی سی۔ مہپت چاہندا سی کہ اوہ اس کریا نوں سرے لائے بغیر ہی اتھوں چلا جاوے پر کلیانی ایہہ بے عزتی برداشت نہیں سی کر سکدی۔
کلیانی نے پھیر اپنے آپ نوں پیڑ بھوگن دتی۔ وچکار اک دو واری اوہ پیڑ نال کرلائی وی تے پھیر بولی—“ہائے میرا پھلّ...ربّ دا واسطہ ای...مینوں سوئی لواؤنی پئیگی...۔” پھیر ہولی-ہولی، آہستہ-آہستہ دکھ جھلدیاں ہویاں اسنے کائنات دے مرد نوں ختم کر دتا تے اسنوں بچہ بنا کے گود وچ لے لیا۔ مہپت دے ہر الٹے ساہ دے نال کلیانی بڑی نرمی، بڑی کوملتا تے بڑی ممتا دے نال اسدا منہ چمّ لیندی سی، جس وچوں سگرٹ تے شراب دی بو آ رہی سی۔
دھوآ-دھوائی پچھوں مہپت نے اپنا ہتھ کپڑیاں ول ودھایا، پر کلیانی نے پھڑھ لیا تے بولی—“مینوں ویہہ روپئے ہور دیء۔”
“ویہہ روپئے؟”
“ہاں۔” کلیانی نے کیہا، “میں تیرے گن گاوانگی۔ مینوں بھلے نہیں اوہ دن جدوں میں 'ملک' گئی سی، تے تیں مینوں دو سو روپئے نقد دتے سی—میں کاردار دے وڈے مندر 'چ تیرے لئی اک لتّ اتے کھلو کے پرارتھناں کیتی سی تے کیہا سی—میرے ماہی دی رکھیا کریں بھگوان—اسنوں لمی عمر دیئیں، بہت سارے پیسہ دیئیں...۔”
تے کلیانی امید بھریاں نظراں نال پہلی تے ہن والی پرارتھناں دا ارس دیکھن لگی۔
مہپت دیاں ناساں نفرت نال پھلن لگیاں—دھندیباز عورت! پچھلی واری دو سو روپئے لین توں پہلاں وی انج ہی ٹسئے بہائے سن اسنے—اویں روئی-ڈسکی سی، جویں میں کوئی انسان نہ جانور ہوواں، حبشی ہوواں...پر...ہور ویہہ روپئے؟ پھیر رون دی کی لوڑ سی، اتھرو وہاؤن دی؟ انج ہی منگ لیندی تاں کی میں انکار کر دندا؟ جاندی وی ہے، میں پیسیاں توں انکار نہیں کردا۔ دراصل انکار کرنا آؤندا ہی نہیں مینوں۔ اس لئی تاں بھگوان دا سو-سو شکر کردا ہاں کہ میں عورت پیدا نہیں ہویا، ورنہ—میں تاں ادھر مونہوں منگیا دین دا قایل ہاں، جس نال پاپ دا احساس نہیں ہندا—اجیہے آدمی دی ہی تاں اڈیک کردیاں رہندیاں نے ایہہ—تے جدوں اوہ آؤندا ہے تاں کورے جھوٹھ بولن تے اسدے کپڑے لاہن توں وی بعض نہیں آؤندیاں۔ کہندیاں نے—میں سوچیا سی تسیں منگل نوں ضرور آؤگے...بھلا منگل نوں کی سی بائی؟...منگل نوں بھگوان نوں پرارتھناں کیتی سی۔...ایہہ رونا...شاید سچیں روئی ہووے...میں وی تاں اک انھے وانگ کدھرے وی جان دتا اپنے آپ نوں۔ اگا دیکھیا نہ پچھا—پچھا کنا چنگا سی!...پر میں جو تکلیف دتی ہے اسنوں، استوں نجات پاؤن دا اکو ہی طریقہ ہے—دے دیو روپئے...پر کیوں؟ پہلاں ہی میں اسنوں دو ٹیماں دے پیسے دتے ہوئے نے تے اکو ٹیم...
مہپت نوں دچتی وچ ویکھ کے کلیانے نے کیہا—“کہڑیاں سوچاں وچ پے گئیں؟ دے دے نہ—میرا بچہ تینوں اسیساں دیویگا۔”
“تیرا بچہ؟”
“ہاں—تیں نہیں دیکھیا؟”
“نہیں...کتھے، کس توں لیا؟”
کلیانی ہسّ پئی۔ پھیر اوہ شرما گئی۔ تے پھیر بولی—“کی مطلب؟ مینوں شکل تھوڑھا ای چیتے رہندی اے؟ کی پتہ تیرا ای ہووے...”
مہپت نے گھبرا کے کڑتے دی جوب وچوں ویہہ روپئے کڈھ کے کلیانی دی ہتھیلی اتے رکھ دتے جہڑی اجے تک ننگی کھڑی سی تے جسدے لکّ دے کہلیاں اتے جھلّ رہی چاندی دی چینی چمک رہی سی۔ اک ہلکے جہے ہتھ نال کلیانی دا پچھا تھپتھپاندیاں ہویاں مہپت نے کجھ ہور سوچ لیا۔ کلیانی نے ساڑھی اجے لپیٹی ہی سی کہ اوہ بولیا—“جے اک ٹیم ہور لا لواں تاں؟”
“پیسے آئے ہوئے آ۔” کلیانی نے بناں کسے جھجک دے کیہا تے اپنی ساڑھی لاہ کے پلنگھ اتے سٹّ دتی۔ چلوں-چلوں کردا ہویا اسدا ماس ہن مار بھلّ چکیا سی۔ شیتانیئت نوں بھوگ وی چکیا سی تے بھلّ وی چکیا سی اوہ...پر مہپت نے سر ہلاء دتا—“ہن دم نہیں رہا!”
“ہوں...” کلیانی نے کیہا—“بڑے جنے آؤندے اے میرے کول پر تیرے ورگا کڑک میں نہیں دیکھیا، سچیں—توں تے چلا جانیں، پر بڑے دن ایہہ دھرن تھاویں نہیں آؤندی۔”
چند ٹوئے 'چوں سرک گیا سی۔ کوئی بالکل ہی لیٹ جائے تاں اسنوں دیکھ سکے۔ ادوں ہی کلیانی مہپت دا ہتھ پھڑھ کے اس کمرے وچ لے آئی، جتھے گرجا، سندری، جاڑی وغیرہ سن۔ جاڑی مستری نوں تے اس پچھوں اک ہور کاہلے نوں وی بھگتا چکی سی۔ اک سردار نال جھگڑا کر ہٹی سی۔ جدوں مہپت آیا سی تاں اسنے خورشید نوں کہنی ماری کے کیہا سی—“آ گیا، کلیانی دا بندہ!...” اس لئی کہ پہلاں جدوں وی مہپت ادھر آیا سی تاں ہمیشہ کلیان کول ہی جاندا سی...
کلیانی نال کھولی وچ آؤندیاں ہویاں، مہپت نے باتھروم کول پئی گٹھڑی ولّ دیکھیا، جس کول بیٹھی ہوئی گرجا اپنے پلے نال اسنوں ہوا جھلّ رہی سی۔ کلیانی نے گٹھڑی نوں چکّ لیا تے مہپت کول لیاؤندی ہوئی بولی—“دیکھ، دیکھ میرا بچہ...”
مہپت نے اس لجلجے چار پنج مہینیاں دے بچے ولّ دیکھیا، جسنوں گود وچ چکی کھڑی کلیانی کہہ رہی سی—“اس ہلکٹ نوں پیدا کرن، دودھ پیاؤن کرکے میری ایہہ حالت ہو گئی آ۔ کھان نوں تاں کچھ ملدا نہیں...جے توں آؤندا تاں...”
پھیر اچانک مہپت دے کنّ کول منہ کرکے کلیانی بولی—“سندری دیکھی؟ توں کہیں تاں اگلے ٹیم لئی سندری نوں بھیج دیواں...نہیں، نہیں۔ پرسوں تائیں میں آپ ای ٹھیک ہو جاوانگی۔...اس سارے زخم آٹھر جانگے نہ...” تے کلیانی نے اپنی چھاتی تے اپنے کہلیاں نوں چھوہندیاں کیہا—“ایہہ سبھ توں جہناں نال اپنے ہتھ بھردیں، اپنیاں باہاں بھردیں—ٹھیک اے، کش ہتھ وی تاں آؤنا چاہیدا اے—سندری لینی ہوئے تاں مینوں دسیں۔ اسیں سبھ ٹھیک کر دیانگیاں۔ پر توں آویں میرے کول۔ گرجا کول نہیں۔ الجھنا، اوں-آں گلاں کرنیاں، وڈا نخرہ اے اسدا...” تے پھیر بچے نوں اپنیاں باہاں وچ جھلاؤندی ہوئی کلیانی نے کیہا—
“میں اس دا ناں اچمی رکھیا اے”
“اچمی! اچمی کی؟”
“ایہہ تاں مینوں وی نیں پتہ”—کلیانی نے جواب دتا تے پھیر تھوڑھا جیہا ہسی—“کوئی آیا سی کسٹمر، بولیا—'میرا تیرے ٹھہر گیا تاں اسدا ناں اچمی رکھیں۔' ایہہ تاں میں نہیں کہہ سکدی اسے دا ٹھہریا کہ کسدا، پر ناں یاد رہِ گیا سی مینوں۔ اوہ تاں پھیر آیا ای نیں تے توں وی کش نہیں کیہا”...تے پھیر پھیر ہسدی ہوئی بولی—“اچھا اگلے ٹیم دیکھانگے...”
مہپت نے اک نظر اچمی ولّ دیکھیا تے پھیر آلے-دوآلے دے ماحول ولّ—'ایتھے پلیگا ایہہ بچہ؟ بچہ—میں تاں سمجھدا سی، ایہناں کڑیاں کول آؤندا ہاں تاں میں کوئی پاپا نہیں کردا۔ ایہہ دس دی آس رکھدیاں نے تاں میں ویہہ دیندا ہاں—ایہہ بچہ؟'
-'ایتھے تاں دم گھٹدا اے...جاندیاں ہویاں تاں گھٹدا ای اے۔'
مہپت نے جیب وچوں پنج دا نوٹ کڈھیا تے اسنوں بچے اتے رکھ دتا—“ایہہ اس دنیاں وچ آیا اے، اس لئی ایہہ اسدی دچھنا۔”
“نہیں-نہیں، ایہہ میں نہیں لینے۔”
“لینے پینگے، توں نانہہ نہیں کر سکدی۔”
پھیر واقعی کلیانی نانہہ نہیں سی کر سکی۔ بچے دی خاطر؟ مہپت نے کلیانی دے موڈھے 'تے ہتھ رکھدیاں ہویاں کیہا—“مینوں معاف کر دیء کلیانی، میں سچ مچّ اج تیرے نال جانوراں والا سلوک کیتا اے۔” پر مہپت دی گلّ توں بالکل پتہ نہیں لگّ رہا سی کہ اوہ ہن انج نہیں کریگا۔ ضرور کریگا—اسے گلّ دا تاں نشہ سی اسنوں، بیئر تاں وادھو دی گلّ سی۔
کلیانی نے جواب دتا—“کوئی گلّ نہیں، پر توں اج خلاص کر دتی، مار دتی مینوں۔” تے اوہ ایہہ شکایت کجھ اس ڈھنگ نال کر رہی سی، جویں مرنا ہی تاں چاہندی سی اوہ۔ کی اس لئی کہ پیسے ملدے نے، پیٹ پلدا ہے؟...نہیں...ہاں، جدوں بھکھ نال ڈھڈّ دکھدا ہے، تاں جاپدا ہے دنیاں وچ سارے مرد مکّ گئے نے—عورتاں مر رہیاں نے...
مہپت نے پچھیا—“ایہہ اچمی منڈا اے جاں کڑی؟”
اک عجیب جہی چمک نے کلیانی دے ستے ہوئے، مار کھادھے ہوئے، چہرے اتے رونق لیا دتی تے اوہ چہرے دیاں پنکھڑیاں کھولھدی ہوئی بولی—“منڈا!”
پھیر کلیانی نے کاہل نال اچمی دا لنگوٹ کھولھیا تے دوواں ہتھاں نال چکّ کے اچمی دے منڈا ہون دی تصدیق مہپت نوں کروا دتی تے کھڑ کے بولی—“دیکھ، دیکھیا...”
مہپت ترن لگیا تاں کلیانی نے پچھیا—“ہن تیں کدوں آوینگا جی؟”
“چھیتی ہی...” مہپت نے گھبرا کے جواب دتا تے پھیر اوہ باہر کتے روشنیاں وچ منہ لکون خاطر نکل گیا۔
(انوواد: مہیندر بیدی، جیتو)
