اوورکوٹ نکولائی گوگول
اوہ اک سرکاری وبھاگ دا کرمچاری سی ۔ کہڑا وبھاگ ؟ . . . کی فرق پیندا ہے ، کیونکہ سارے وبھاگ اکو جہے ہندے ہن اتے اوہناں دی کارج سمرتھا وی ! ہن کسے اک وبھاگ دا نام لوانگا تاں پکی جانو کہ اوہ میری جان دے دشمن بن جانگے ۔ ہاں ، تاں ایہہ قصہ سینٹ پیٹرسبرگ وچّ ستھت کئی وبھاگاں وچوں اک وبھاگ دے اک کرمچاری دا ہے ۔ عامَ کرمچاری دی طرحاں اوہ وی سدھارن نین-نقش والا ، مریئل جہے سریر دا ویکتی سی ۔ سر دے وال تاں اپنی غیر حاضری کدوں دے درج کرا چکے سن ، جس کرکے متھے اتے سر دی ونڈ ریکھا نوں طے کرنا اوکھا سی ۔ اس ویروے توں پاٹھک نوں اسدی آرتھک حالت دا وی اندازہ ہو گیا ہووےگا ۔
اوئے . . . میں تاں اسدا نام دسنا ہی بھلّ گیا ! اسدے نام دے پچھے وی اک لمبی کہانی چھپی ہوئی ہے ؛ پر مکدی گلّ ایہہ کہ اسدے پیدا ہندے ہی ماں نوں سجھائے گئے نعماں وچوں کوئی وی نام پسند نہیں آیا تاں ہار کے اسنے کیہا ، اسدے پتا دا نام اکاکی سی ، اس لئی اسدا نام اکاکی اکاکیوچ رکھدے ہاں ۔
پتہ نہیں اکاکی اکاکیوچ اس وبھاگ وچّ کدوں توں ہے ، کسنے اس نوں نوکری دتی . . . . . پر اوہ جتھے بیٹھا ہے ، لوکاں نے اسنوں ہمیشہ اتھے ہی بیٹھے ویکھیا ہے ۔ پتہ نہیں کنے کرمچاری آئے ، ترقی پا کے چلے گئے ؛ کنے ٹرانسفر ہوئے ؛ کنیاں نے چھٹی پراپت کیتی ؛ پر اکاکی اکاکیوچ نہ ہی ٹرانسفر ہویا اتے نہ ہی اسنے چھٹی لئی ۔ اسدا کم سی وبھاگ دے کسے وی کھرڑے دا سلیکھ کرکے موڑنا ۔
اکاکی اکاکیوچ پوری نشا نال اپنا کم کردا سی ۔ رنگ – برنگی سیاہی نال اپنے سلیکھ نوں سجاؤندا اتے کاغذ تے بکھرے موتیاں ورگے اکھراں نوں ویکھکے کدے مسکراؤندا ، کدے پرسنتا نال سیٹی وجاؤندا تے کدے ہسّ دندا ۔ اکثر سہکرمی اسدی اس کرتو نشا اتے سادگی نوں لے کے اسدا مذاق اڈاؤندے ، گلّ کئی وار کھلی تکّ پہنچ جاندی پر اسدا کوئی اثر اکاکی اکاکیوچ تے نہ ہندا ۔ اجیہا پرتیت ہندا جویں اسنے کجھ سنیا ہی نہیں ۔ اوہنوں چھیڑن دا اک کارن ایہہ وی سی کہ اکاکی اکاکیوچ نوں ویکھکے کسے نوں وی گدگدی ہندی ۔ اسدے گنجے سر تے کدے گھاہ – پھوس پئی رہندی تاں کدے کپڑیاں تے دھاگے جاں کوڑا چپکیا رہندا جسدا اسنوں خیال تکّ نہ رہندا ۔ دراصل ، راہ جاندے ہوئے اسنوں ایہہ وی پتہ نہیں رہندا کہ اوہ پھٹپاتھ تے چل رہا ہے جاں سڑک تے ؛ اوہ کسے گھر دی بالکونی دے ہیٹھوں گزر رہا ہے جاں کسے درخت دے ہیٹھوں ؛ اتوں کوڑا ڈگّ رہا ہے جاں بٹھاں ؛ اتے جیکر کجھ ڈگیا وی تاں اسنوں جھٹکن جاں صاف کرن دی کوئی چنتا نہیں ۔
ورھیاں توں پایا کوٹ نہ کیول بدرنگ ہو گیا سی ، سگوں اسدے رنگ دی پچھان کرنا وی سنبھوَ نہیں سی ۔ مٹمیلا ، تھاں – تھاں سیوناں ادھڑن اتے پھیر سیون نال کوٹ دا اکار وی چھوٹا ہو چلیا سی اتے انا چھدا کہ ہن تاں استر وی اندروں جھاکن لگا پیا سی ۔
سردی دا موسم دستک دے رہا سی تاں اکاکی اکاکیوچ نے سوچیا کہ کوٹ دی مرمت ضروری ہے ۔ اسدے لئی سماں کڈھ کے اس بدمجاز درزی پیترووچ دے کول جانا ہی ہووےگا ۔
پیترووچ بدمجاز ہی تاں سی ۔ پتنی نال جدوں اسدی لڑائی ہندی تاں اوہ اپنا سارا نزلہ گاہک پر اتاردا سی ۔ جدوں اوہ بہتی پی کے نشے وچّ ہندا تاں انی نمرتا ورتدا جسدا فائدہ گاہک گھٹّ پیسے دے کے اٹھاؤندے اتے اس کرکے اسنوں پتنی دیاں جھڑکاں پیندیاں ۔ اکاکی اکاکیوچ جدوں پیترووچ دے گھر ( اسنوں دوکان وی کہہ سکدے ہو، کیونکہ اوہ اک کمرہ گھر اتے دوکان – دوناں دا کم دندا ہے ) پہنچیا تاں اسنے ویکھیا کہ پیترووچ دی پتنی اسنوں پھٹکار رہی سی ۔ اکاکی اکاکیوچ سمجھ گیا کہ اوہ غلط سمیں تے آ گیا ہے ۔ اوہ پرتن لگیا پر دیر ہو چکی سی ۔ پیترووچ دی نظر اس تے پے گئی سی اتے ہن اسدے کول کوئی چارہ نہیں رہِ گیا سی ۔ اسنے اندر پہنچ کے پیترووچ نوں نمرتا نال اپنا کوٹ وکھا کے جھجھکدے ہوئے کیہا ، بہت زیادہ نہیں . . . کجھ اتھے موڈھے دے کول . . . اتے اوتھے کالر دے کول . . . اتے ایہہ تھوڑھا پچھے استر . . .
پیترووچ نے کوٹ نوں الٹیا – پلٹیا ، پھر سر ہلایا ؛ پھر ایدھر – ادھر ویکھیا اتے سر ہلایا ۔ ہتھ ودھا کے میز توں نسوار دی ڈبی چکی ، ڈھکن کھولھیا اتے اک چٹکی ناس اپنی ناس دے کول لے جاکے سڑاکا ماریا – اسدی سروس ہو گئی ہے ۔
اکاکی اکاکیوچ دا دل بیٹھ گیا ۔ منت دے لہجے وچّ کجھ کرن لئی کہہ ہی رہا سی کہ پیترووچ نے اپنا فیصلہ سنا دتا – نواں کوٹ ہی بناؤنا پویگا ۔ اکاکی اکاکیوچ نے گڑگڑاؤندے ہوئے کیہا کہ کجھ ٹاکیاں تاں لا ہی دیو تاں کہ ایہہ موسم گزر جاوے ؛ پر پیترووچ دا فیصلہ اٹل سی ۔ ہار کے اکاکی اکاکیوچ نے پچھیا کہ نواں کوٹ کنے وچّ بنیگا ؟
ڈیڈھ سو روبل ۔
ڈیڈھ سو روبل ! چونک گیا اکاکی اکاکیوچ ، جنوں ویکھکے پیترووچ نوں اندر ہی اندر آتمسنتوش ہویا – اوہو جیہا ہی جو کسے نوں چونکان تے کسے نوں وی ملدا ہے ۔ اکاکی اکاکیوچ مایوس ہو کے پرط گیا ۔ اسدی اج تکّ دی ساری جما پونجی کیول سو روبل سی ۔ اتے پنجاہ روبل اوہ کتھو لیائے !
بلی دے بھاگیں چھکا ٹٹیا ! وبھاگ دے ڈائریکٹر نے بونس دی گھوشنا کیتی ۔ اکاکی اکاکیوچ نوں سٹھّ روبل بونس دے طور تے ملیگا ۔ اکاکی اکاکیوچ نے سوچیا کہ ہن تاں کوٹ بن ہی گیا ۔ اوہ بھجیا بھجیا پیترووچ دے کول گیا اتے اسنوں نال لے کے کپڑے دا رنگ اتے ڈزائن پسند کیتا ۔
آخر اوہ دن وی آ گیا جدوں پیترووچ نے اکاکی اکاکیوچ نوں نواں کوٹ پوا دتا ۔ نواں کوٹ پہن کے اوہ سدھا دفتر پہنچیا ۔ ساتھیاں نے نویں کوٹ دی خوب تعریف کیتی ۔ پہلاں تاں اوہ دھنواد کہندا رہا پر بعد وچّ سکچاتا وی رہا ۔ انے وچّ اک ساتھی نے پارٹی دی منگ رکھ دتی ۔ پھر کی سی ، ساریاں نے اس منگ دا سمرتھن کر دتا . . . پر بیچارا اکاکی اکاکیوچ . . . ۔ اسدی اس ترس یوگ حالت نوں ویکھدے ہوئے اسدے اپر والے ادھیکاری نے کیہا ، چلو اج شام میرے ولوں پارٹی ہوویگی کیونکہ اج میری سال گرہ ہے ۔ سبھ نے تاڑی وجائی اتے شام دا انتظار کرن لگے ۔
اکاکی اکاکیوچ گھر پہنچیا ۔ وڈی ساودھانی نال کوٹ اتاریا اتے کلی تے ٹنگ دتا ۔ پرانا کوٹ ہن سچیں اسنوں کوڑا لگّ رہا سی ۔ اسنوں شام دی پارٹی دی اڈیک سی ۔
ادھیکاری دا گھر اوبوکوو پلّ دے اس پار اک سمپن بستی وچّ سی ۔ اکاکی اکاکیوچ ہنھیریاں گلیاں نوں لنگھدا ہویا اوبوکوو پلّ پار کرکے جدوں اس بستی وچّ پہنچیا تاں اتھے دی چمک – دمک ویکھدا ہی رہِ گیا ۔ شام اپنے پورے شباب تے سی ۔ ادھیکاری دے گھر پہنچیا تاں لوکاں دا شور – شرابا اتے وودکا دی درگندھ ماحول وچّ پھیل رہی سی ۔ اوہ وی جاکے چپچاپ اپنے اک ساتھی دی بغل وچّ بیٹھ گیا اتے سلاد ، پیستری ، ویل دے نال وودکا دا مزہ لین لگا ۔ جیون وچّ پہلی وار اسنے محفل دا مزہ مانیا ۔
رات بہت ہو گئی ۔ اک – اک کرکے لوک وداع ہون لگے ۔ اکاکی اکاکیوچ وی اپنے گھر دے ولّ چل پیا ۔ ہن سڑکاں تے چانن گھٹّ ہو گیا سی ۔ کسے -کسے گھر وچوں چھن کے پرکاش پھیل رہا سی ۔ جویں – جویں اوہ بستی توں دور ہویا ، ہنیرا وی ودھدا گیا ۔ اس ہنیرے وچّ اوہ اوبوکوو پلّ تے پہنچیا تاں ٹھٹھک گیا ۔ اک سایہ اسدے ساہمنے کھڈا سی ۔ جویں ہی اوہ ہٹنا چاہیا ، دو ہور جنے اسدے آجو – بازو کھڑے ہو گئے ۔ اوہناں نے چپّ چاپ اسدا کوٹ اتار لیا اتے ہنیرے وچّ غائب ہو گئے ۔ اکاکی اکاکیوچ آواک رہِ گیا ، چیخ تاں دور ، بول وی نہیں نکل رہا سی ۔
دوجے دن اکاکی اکاکیوچ اپنا اوہی پرانا کوٹ پہن دفتر پہنچیا ۔ ساتھیاں نوں کلّ دی گھٹنا کہہ سنائی ۔ اوہناں نے ہمدردی جتاؤندے ہوئے صلاحَ دتی کہ جمعدار ، انسپیکٹر نال کم نہیں چلیگا ، سدھے وڈے ادھیکاری دے کول گہار لاؤنی ہوویگی ۔ اکاکی اکاکیوچ تاں پہلاں جھجھکیا کہ اوہ وڈے ادھیکاری دے کول کویں جائیگا پر جدوں ساتھیاں نے ڈھارس بنھائی تاں اوہ وڈے ادھیکاری دے دفتر پہنچیا ۔ وڈا ادھیکاری تاں وڈا ہندا ہی ہے ، بھلے ہی اسدے کول بہتے ادھیکار نہ ہی ہون ! اوہ کسے ادنے وبھاگ دے ادنے کارندے نوں ترت کویں ملدا ۔ کجھ گھنٹے انتظار دے بعد اکاکی اکاکیوچ نوں اندر بلایا اتے اسدی گلّ سندے ہی اسنوں جھڑک دتا – پتہ ہے توں کس نال گلّ کر رہا ہیں . . . کسدے کول آیا ہیں . . . تینوں اتھے کسنے بھیجیا ہے . . . . . اتھے آؤن کس نے دتا تینوں . . . . تیری ہمت کویں ہوئی اتھے سدھے آؤن دی . . ؟ ؟ ؟
بیچارے اکاکی اکاکیوچ دی گھگھی بنّ گئی ۔ اوہ بے ہوش ہوکے ڈگّ ہی جاندا جیکر اس رولے نوں سنکے اندر آئے دو سہائک اسنوں پھڑ نہ لیندے اتے باہر نہ لے جاندے ۔ اسنوں آپ پتہ نہیں کہ اوہ کس طرحاں گھر پہنچیا اتے منجے تے ڈھیری ہو گیا ۔ دو دن تکّ تاپ وچّ بڑبڑاؤندا رہا ۔ بھلا ہووے اس مکان مالکن دا ، جنھے اسدے کرلاؤن دی آواز سنکے اندر جھاکیا اتے ڈاکٹر نوں بلایا ۔ ڈاکٹر نے اسدی ترس یوگ حالت ویکھکے کیہا کہ اسنوں دوائی دی نہیں تابوت دی ضرورت ہے ۔ ہن تاں ایہہ کجھ سمیں دا مہمان ہے ۔
.............................................
تہانوں ایہہ جان کے حیرانی ہوویگی کہ اکاکی اکاکیوچ دی کہانی اتھے ختم نہیں ہوئی ۔ پتہ چلیا ہے کہ جس اوبوکاو پلّ دے کول اکاکی اکاکیوچ نوں لٹیا گیا سی اتھے اک پریت رات دے سمیں راہگیراں دے کوٹ کٹدا پھردا ہے ۔ لوکاں دا کہنا ہے کہ اوہ پریت اکاکی اکاکیوچ دا ہے جسنوں اوہناں نے اکھیں ویکھیا ہے ۔
اک رات اوہی ادھیکاری اس پلّ توں گزر رہا سی جنھے اکاکی اکاکیوچ نوں ڈانٹیا – پھٹکاریا سی ۔ اچانک اسدی گچی تے اک جھپٹا پیا تے کسے ہتھ نے اوہنوں کالر توں پھڑ لیا ۔ پچھے مڑ کے ویکھیا تاں اسدا منہ کھلھے دا کھلھا ہی رہِ گیا ۔ اسنے ویکھیا کہ اوہی چھوٹے جہے قد دا دبلا – پتلا آدمی . . . اوہی پھٹیا – پرانا کوٹ . . . ! اسدے سریر توں پرانی قبر دی درگندھ آ رہی سی ۔ اوہ بلدیاں لال اکھاں نال گھور رہا سی ۔ اسدے منہ توں بہت درگندھ آ رہی سی جدوں اسنے منہ کھولھیا اتے ایہہ کیہا ، ‘ آہ ! اخیر تسیں آ ہی گئے ۔ مینوں اس کوٹ دا انتظار سی ۔ تسیں مینوں دتکار دتا سی ، پر ہن مینوں تہاڈا ایہہ کوٹ چاہیدا ہے ۔’ ادھیکاری نے اپنا کوٹ جھٹّ دینی اتار سٹیا اتے گھر دا رخ کیتا ۔ کہندے ہن کہ اسدے بعد پلّ دا اوہ پریت کسے نوں وکھائی نہیں دتا ۔ ایہہ وی پتہ چلیا ہے کہ اوہ ادھیکاری ہن کدے کسے نال ڈانٹ – ڈپٹ کے گلّ نہیں کردا ۔
