Qabar Ch Dafan Hazar Varhe Ajmer Sidhu

قبر 'چ دفن ہزار ورھے اجمیر سدھو

میں لیب وچّ بیٹھا ایس.پی. شکلا دے فون دی بے صبری نال اڈیک کر رہا ہاں۔ اوہناں کول میرے لئی بہت وڈی خبر ہے۔ بلاتکاری دا ڈی.این.اے. تیتی نمبر والے دوشی نال میچ کر گیا سی۔ اس دی رپورٹ پولیس وبھاگ دے سپرد کیتی نوں پنج گھنٹے بیت گئے نے۔ رپورٹ دین پچھوں میں سدھا لیب وچّ آ گیا سی۔ اتھے آ کے میں اس رپورٹ بارے ایس. پی. صاحب نال فون تے گلّ سانجھی کیتی۔ میں اوہناں توں اس ککرمی دا ناں وی پچھیا۔ اوہناں نے 'کجھ منٹ ٹھہر کے دسداں کہہ کے فون کٹّ دتا۔ میں پولیس نوں رپورٹ دین ویلے تاں اتشاہ وچّ سی۔ ہن جد ایس.پی. صاحب دی واپسی کال وی نہیں آئی۔ میں اداس ہو گیا۔
میں اس اداسی چوں نکلن لئی اپنا دھیان آرسی جاں اپنی کھوج ولّ ڈائورٹ کرن لگا ہاں ۔
میں اٹھ سال پہلاں برکلے یونیورسٹی دا سٹوڈینٹ سی۔ آخری سمیسٹر ویلے اتھے اک سیمینار ہویا۔ سیمینار دا وشا سی 'کی منکھ دی عمر ہزار ورھے ہو سکدی ہے؟' اس سیمینار وچ دنیا بھر دے وگیانیاں نے حصہ لیا سی۔ مینوں وی یونیورسٹی نے اس سیمینار لئی ڈیلیگیٹ چنیا سی۔ سیمینار وچّ ایہہ تتّ ابھر کے ساہمنے آیا سی کہ آدمی دی عمر لمی کرن دا فارمولا لیب وچوں ہی نکل سکدا ہے۔
اس بارے مین آئیڈیا برائیوگرونولاجسٹ ڈاکٹر سٹیفن دا ہی ابھریا سی۔ دو ورھے پہلاں وی اوہناں عمر ودھاؤن دے فارمولے دا سنکیت 'مالیکیولر سسٹمز سائنس' میگزین دے سمپادک ہندیاں دتا سی۔ سیمینار دے آخری دن میں ایہہ کھوج کرن دی آگیا ڈاکٹر صاحب توں منگی سی۔ اوہناں میری پٹھّ تھاپڑ کے سہمتی دے نال نال اس کھوج دے دستاویز مہیا کرواؤن دا وعدہ وی کیتا سی۔
انجھ تاں میں امریکہ وچّ رہِ کے ہی ایہہ کھوج کرن دی اچھا رکھدا سی، پر اتھوں کوئی رسپونس نہیں سی ملیا۔ شاید اج کل امریکہ سرکار نے وی اجہیاں کھوجاں توں ہتھ کھچے ہوئے ہن۔ اوہناں دا زور منڈیاں وچّ بازار وکست کرن تے لگا ہویا ہے۔
میں بھارت آ گیا۔ میری ماں صحتَ وبھاگ دی ڈائریکٹر ہندی سی۔ اوہناں دناں وچّ اوہ اگاؤں سیوامکتی لے چکی سی۔ ڈیڈ نے اوہناں لئی میرے دادا جی سردار جسونت سنگھ چاولا جی دی یاد وچ 'چاولا نرسنگ انسٹیچیوٹ' کھولھ دتا سی۔ میرا ارادہ اوہناں دے کالج وچّ لیب بناؤن دا سی۔ ڈیڈ سینٹر وچّ آئی.اے.ایس. ادھیکاری نے۔ پر اوہناں نے اتھے دلی دے نیشنل انسٹیچیوٹ آف کرمینولوجی اینڈ فورینسک سائنس وچّ مینوں جوب دعا دتی۔ اس جوب دے نال نال میں اپنی پرائیویٹ لیب وچّ جوانی والے ہارمونز وچّ وادھا کرن دے فارمولے تے رسرچ شروع کر دتی۔
دلی ورگے شہر وچّ لیب بناؤنا کہڑا سوکھا کم اے۔ ڈیڈ نے مینوں دلی دا لگبھگ ہر ایریا دکھایا۔ پوش ایریئے 'چ وی لے کے گئے۔ لیب واسطے تاں شانت واتاورن چاہیدا ہندے۔ پھیر یمنا پار توں خاصہ دور آہ جگہ پسند آئی سی۔ واہناں دے پریشر ہارناں اتے لوکاں دی کاواں رولی توں دور۔ شہر دے بھیڑ بھڑکے توں تاں کوہاں دور۔ مکھ سڑک توں ہٹّ کے لنک روڈ تے جاندیاں اک نکی جہی پہاڑی دے پیراں وچّ ایہہ نویکلی جہی تھاں ہے۔
ایہدے سجے پاسے ڈیڈھ کو کلومیٹر دی دوری تے نہر ہے۔ اتھوں دی سڑک آواز دی ترنگ وانگ کتے اچی تے کتے نیویں ہے۔ اس گھٹّ چوڑی سڑک دے آلے دوآلے ٹانویاں ٹانویاں کوٹھیاں ہن۔ اوہ وی دور دور۔ چارے پاسے لگے درکھتاں وچّ لکیاں ہوئیاں۔ دھرتی تے ہریاول ہی ہریاول۔ بالکل شانت ایریا۔ کسے پنچھی دی چہچہاٹ اتھے پسری شانتی چ تھرتھراہٹ ضرور پیدا کردی ہے۔
میں ڈیڈ نوں اس کوٹھی لئی ہاں کر دتی۔ اوہناں کرائے تے لے دتی۔ میں سرکھیا والے پکھ توں ایہنوں سکیورٹی الارم نال جوڑ دتا۔ اس دے وڈے حالَ وچّ لیب ستھاپت کر لئی تے باقی روم رہائش لئی رکھ لئے۔
اس لیب دے سبھ توں نیڑے جسٹس عرفان علی دی کوٹھی ہے۔ جس دیاں کھڑکیاں چوں حلقہ حلقہ پرکاش باہر آؤندا دکھائی دندا رہندا ہے۔ اتھے کوئی اک دوجے نوں جاندا نہیں۔ اس لیب وچّ میرا نجی سٹاف ہندا ہے۔ میری سہائک وجوں ڈاکٹر رادھکا ہندی ہے جاں پھر میرا نوکر یوگیش۔ ڈاکٹر رادھکا کم پرتی بھاونا رکھن والی کڑی اے۔ ایہہ صرف ڈیوٹی تے آؤندی اے تے شام نوں ورق رپورٹ دے کے چلی جاندی۔ اس سمیں سٹاف دے گھروں گھریں پرتن مگروں وی یوگیش لیب وچّ ہی رہندا۔
میرے ورگا وگیانی ربّ دی ہوند توں منکر ہے پر یوگیش رام بھگت ہے۔ انھے سروینٹ روم نوں مندر چ بدلیا ہویا ہے۔ بھگوان دی مورتی دی پوجا کیتے بغیر کسے کم نوں ہتھ نہیں لاؤندا۔ بتی سالاں دا ہو گیا ہے۔ میرے وانگ کلمّ کلا۔ غریبی نے ایہدا ویاہ نہیں ہون دتا۔ انجھ ایہہ چٹے کڑتے پجامے وچّ شانت چتّ دکھائی دیویگا۔ متھے دے تلک توں ایہہ کوئی تپسوی لگدا ہے۔ اخلاق دا وی ودھیا لگدا۔ اہنے کدے رادھکا نوں ماڑی نظر نہیں ویکھیا۔ سگوں کہیگا، "ایہہ تاں ساڈی کڑی آ۔" اہنے کدے بگانی آرسی نوں وی نہیں سی سمجھیا۔ اوہنوں تاں دیکھ کے کھڑ جاندا ہندا سی۔ ڈاکٹر رادھکا توں پہلا ڈاکٹر جاوید میرا سہائک ہندا سی۔ یوگیش اوہنوں دیکھ کے سڑ-بجھّ جادا ۔ میں ایہنوں ڈانٹدا وی پر ایہہ اوہدا کہنا نہ مندا ۔ اج-کلّ نوکر لبھنے وی اوکھے نے ۔ اسے کارن مے شکھتی نہ کردا۔ ہار کے جاوید نے نوکری توں چھٹی کر لئی۔ خیر میننوں ڈاکٹر رادھکا اوہدے نالوں وی سنسیئر کڑی مل گئی۔ یوگیش ایہدے نال پرچیا رہندا آ۔ چانچکّ، مینوں چھ سال پرانی گلّ یاد آ گئی۔ میں اس دن فورینسک سینٹر دی جوب توں کھجھّ گیا سی۔ دہاڑی وچّ مساں چار سینپلاں دی رپورٹ تیار ہندی ہے۔ اتھے ستّ-ستّ، اٹھ اٹھ سینپل موہرے کر دندے نے۔ بندہ پاگل نہ ہوؤُ تاں ہور کی ہوؤُ؟ سویر توں شام تکّ فورینسک سینٹر پھسے رہو۔ پھر اپنی لیب وچّ آ کے ڈٹنا پیندا۔ وگیانیاں دی وی کوئی زندگی ہندی آ؟
اس دن پھورینسک سینٹر توں تاں جلدی تر پیا سی، پر میں دیر تک یمنا پل تے لگے ٹریفک جام وچّ پھسیا رہا۔ ایہو سوچدا کہ میں، بندے دی عمر کوئی ہزار ورھے کرن لگا ہویاں ہاں، پر ساڈیاں سرکاراں کولوں سٹھّ پینہٹھ ورھیاں وچّ ٹریفک دی سمسیا ہی حلّ نہیں ہوئی۔ کی نے بھارت دیاں اصل سمسیاواں تے کی ہے میری کھوج؟ اوہناں پلاں چ میں مایوس جیہا ہو گیا سی۔ بھیڑ چوں نکل کے کار سنی سڑک تے پئی تاں سکھ دا ساہ لیا۔ اسمان تے اک دم ہنیرا چھا گیا۔ دیکھدے-دیکھدے زور نال ہنیری وی آ گئی۔ اچانک کار دی چھت تے موٹیاں موٹیاں بونداں ڈگن لگیاں۔ زور دا مینہہ اتر آیا۔ ایوں لگّ رہا سی جویں سارے بدل دھرتی دے اس کونے تے اکٹھے ہو کے ورھ رہے ہون۔ سڑک تے پانی بھر جان نال کار دا چلنا اوکھا ہو گیا سی۔ میں بڑی مشکل نال لیب تکّ پہنچیا۔
میں کپڑے بدلے۔ نوکر نوں چاہ بناؤن نوں کیہا۔ باہر مینہہ تے ہنیری اپنا وکرال روپ دکھاؤن لگے ہوئے سن۔ میں کھڑکی وچوں پانی دیاں دھرالاں پیندیاں دیکھن لگّ پیا۔ باہر تاں اویں لگّ رہا سی، جویں طوفان آ گیا ہووے۔ میں سجے پاسے جسٹس عرفان علی دی کوٹھی ولّ نگاہ ماری۔ ہنیرے کارن کوٹھی جھاؤلی جھاؤلی نظر آ رہی سی۔ وچّ وچّ لشک رہی بجلی کارن بند گیٹ دا زندہ چمک پیندا۔
کھوج کارج توں جدوں وی وہل ملدی، میں تروتازہ ہون لئی جسٹس صاحب دی کوٹھی ولّ ضرور دیکھدا۔ کوٹھی دے پارک وچلے گھاہ، گلاب اتے کلیاں نوں دیکھ کے من اشّ اشّ کر اٹھدا۔ نال ہی اوہدا کلیاں جیہا روپ میرے ساہمنے ساکار ہو جاندا۔ اوہ ٹہلدی ہوئی پارک وچّ آن بہندی۔
مینہہ دی چھمچھم چوں اچانک دروازہ کھڑکن دی آواز سنائی دتی۔ دروازے دے موٹے ہینڈل نال پھنگر پرنٹ سینسر لگا ہویا۔ کوئی ویکتی بناں آگیا اندر نہیں آ سکدا۔ کمپیوٹر وچّ اوہناں لوکاں نوں پچھانن دا خاص پروگرام ہے، جہڑے پریوگشالا وچّ اکثر آؤندے رہندے ہن۔ کمپیوٹر اوہناں دے نام دی آواز دندا تے سکرین تے تصویر وی آ جاندی۔ ایہہ آواز بے نامی سی۔ پھر سکرین تے فوٹو کس دی آؤنی سی؟ نہ چاہندے ہوئے وی میں دروازہ کھولھ دتا سی۔ ہیںء! عرفان علی دے باغ دا پھلّ؟
''سر، میں اندر آ سکدی آں؟ اس نے لمے والاں نوں تھوڑھا جھٹکدیاں دروازہ پورا کھولھ لیا سی۔
''ہاں... ہاں۔ کیوں نہیں۔
میں اس دے والاں توں جھڑ رہیاں چاندی دیاں گولیاں نوں فرش تے بے آواز ڈگّ ڈگّ ٹٹدیاں دیکھن لگا۔ اک انوکھی جہی سگندھ نال کمرہ بھر گیا سی۔ جیوں اوہ پریاں دے جھنڈ وچوں وچھڑ کے آئی ہووے۔
''سر، میں آرسی شاہ۔ تسیں آرسی کہہ سکدے ہو۔ تہاڈے گوانڈھ توں آ۔ ڈیڈ تے نوکر گھر نئیں۔ کار وچوں چابی لبھی نئیں۔ شاید کتے...۔ کی ڈیڈ دے آؤن تک اتھے رک سکدی آں؟ اوہ ایہہ سبھّ کجھ اکو ساہے بول گئی سی۔
میں اوہنوں جی آیاں کیہا۔ سدھارن جہی سجاوٹ والا ایہہ میرا روم میرے وانگ ہی اگڑا-دگڑا ہے۔ میرے وانگ ہی اکھڑ جیہا تے ٹٹّ بھجّ والا۔ اس ساہویں ہور وی اونا-اونا لگن لگّ پیا سی۔ تھوڑھی دیر بعد نوکر دو کپ چاہ، کھان پین دا سامان اتے تولیا لے کے آ گیا۔ پہلاں آرسی نے تولیئے نال سر دے وال سکائے۔ منہ پونجھیا۔ ٹاپ تے زین وی نچوڑے۔ پھیر بٹر بٹر تکّ رہے یوگیش دے ہتھ تولیا پھڑا کے ہسّ پئی۔
''سر، تسیں اتھے اکلے رہندے او؟ چاہ دا گھٹّ بھردے ہوئے اس نے گل بات شروع کرن دے ادیش نال پچھیا۔
''کلا ای آں۔
''پچھوں اسیں جموں-کشمیر توں آں۔ ڈیڈ ہائیکورٹ چ ججّ نے۔ میں نویں دلی یونیورسٹی 'چ کیمسٹری دی لکچرار ہاں۔ تسیں؟ اس نے اپنے بارے جان-پچھان کروائی سی۔
میں اوہنوں اپنے بارے وی دسّ دتا۔ مینوں اس نال گلاں کر کے آنند آؤن لگا۔
''تسیں کہڑی کھوج کر رہے ہو؟ اس نے سر دے والاں نوں چھنڈیا سی۔
میں اس دے سوال دا کوئی سپشٹ جواب نئیں سی دتا۔ نوکر ٹریء وچّ خالی کپ چکّ کے لے گیا سی۔ ہور نکیاں نکیاں گلاں ہندیاں رہیاں۔ تقریباً ڈیڈھ کو گھنٹے بعد مینہہ وی رکّ گیا سی۔ باہر نکل کے دیکھیا تاں اسمان صاف ہو گیا سی۔ اوہناں دی کوٹھی وچّ وی روشنی جگمگاؤن لگی سی۔
اوہ کمرے وچوں نکے نکے قدم پٹدی باہر نکلی تے کار وچّ جا بیٹھی۔ سٹیرنگ گھماؤندی ہوئی نے ونڈ سکرین توں باہر دیکھیا۔ صاف آکاش وچّ چندرما وکھائی دین لگا سی۔ میں پہلاں اوہدے ولّ ویکھ کے مسکرایا تے پھر چندرما ولّ۔ اوہنے کئی وار اکھاں جھپکیاں۔ کار سٹارٹ کیتی تاں روشنی پھیل گئی۔ اوہ بہت ہی ہولی آواز وچّ 'سی یو...' بولی۔ کار لے کے اپنی کوٹھی اندر چلی گئی سی۔
آرسی نوں جس کرسی تے بٹھایا گیا سی، اس اتے بیٹھن والے دے لیب دے کیمرے اپنے آپ فوٹو کھچّ لیندے نے۔ کرسی دیاں بانہاں نال ہتھاں دا سپرش ہندیاں ہی پھنگر پرنٹ آ جاندے نے۔ دیوار والی مشین اس دے جیب وچلے سیل فون دا نمبر اتے ڈرائیونگ لائسینس ورگے ڈاکومینٹس توں ایڈریس سیوَ کر لیندی ہے۔ سبھ توں پہلا میں اوہدا ناں تے فوٹو پھنگر پرنٹ سینسر وچّ ایڈ کیتے۔ پھیر تاں جویں اوہ میرے ساہاں وچّ ہی ایڈ ہو گئی ہووے۔
عینی سندر تے ذہین کڑی...۔ بسّ میں دیکھدا رہِ گیا۔ میں جوب اتے کم توں اکیا پیا ساں۔ مینوں لگا کہ ایہہ کڑی سکھ دے سکدی آ۔ ہن ہوٹلاں وچّ بھجن دی لوڑ نئیں رہنی۔ اسے لئی دن رات اوہدا پھلاں جیہا روپ میرے ساہمنے آؤن لگا۔ کرسی تے بیٹھی جدوں چاہ پی رہی سی تاں صراحیدار گردن چوں چاہ دا گھٹّ لنگھدا وی دسدا سی۔ گورے چٹے نچھوہ بدن اتے نیلیاں-نیلیاں ناڑاں اویں لگیاں جویں قدرت رانی نے اوہنوں شنگارن لئی بوٹیاں پائیاں ہون۔ اوہدیاں اکھاں دا بلوریپن پاگل جیہا کر گیا سی۔
میں آرسی نوں ہزار ورھے تکّ امر کر دین دا فیصلہ کر لیا سی۔ ہن تک تنّ سو ستر بندیاں دے جینیٹک ڈاٹے نوں پرکھ چکا سی۔ میں اپنی کھوج دی مین سٹریم آرسی نوں بناؤن دا من بنا لیا سی۔ اوہدے سہمت ہو جان دی امید کرن لگا۔
ہفتے کو بعد آرسی دا اگلے دن لیب آؤن لئی فون آ گیا۔
سویرے-سویرے سورج دیاں کرناں میرے تے پئیاں۔ میں انگڑائی لے کے اکھاں کھولھیاں۔ آکاش دا رنگ آرسی دیاں اکھاں ورگا لگا سی۔ مینوں آرسی دے آؤن دا چیتا آ گیا سی۔ میں پھٹاپھٹ تیار ہویا سی۔ کجھ سمیں بعد اوہنے گیٹ دے ہینڈل نوں ٹچّ کیتا سی۔ کمپیوٹر نے اسے وقت اوہدے ناں دی آواز دے دتی سی۔ سکرین تے اوہدی تصویر دیکھ کے من باگو باغ ہو گیا۔ سارا دن پھورینسک سینٹر دے کم نے کملے کری رکھیا سی۔ رہندا کم لیب چکّ لیایا ساں۔ ادھی رات تکّ اسے کم وچ الجھیا رہا ساں ۔ بسّ اوہنوں دیکھ کے ساری تھکاوٹ لہہ گئی۔
میں جھٹّ دروازہ کھولھیا... تے اوہ ٹھمک ٹھمک تردی میرے ساہمنے والی کرسی تے آن بیٹھی۔ میں اس تے نظر سٹی۔ اج اوہ ہور وی سوہنی لگّ رہی سی۔ نوکر ناشتہ پروسن لگا۔ ادوں تکّ ڈاکٹر رادھکا وی آ گئی سی۔ اوہ وی رسوئی وچّ نوکر نال ہتھ وٹاؤن لگی۔ میرے ساہمنے اخبار پھیلیا ہویا سی۔ میں ناشتے دے نال نال خبراں وی پڑھن لگا۔ اوہدے ولّ وی ویکھ لیندا۔ اوہ اکھاں جھپکدی تاں لگدا جویں پلکاں توں ستارے جھڑ رہے ہون۔ میں اوہنوں اپنی کھوج بارے دسن دا من بنا چکا ساں۔ ناشتہ کرن توں بعد میں اوہنوں لیب اندر لے گیا۔
لیب وچّ انیک طرحاں دے ینتر پئے ہن، جنہاں دی اوہنوں شاید بہتی جانکاری نئیں سی۔ پوربی دیوار دے نال وڈا میز لگا ہویا۔ اس اتے اتے کندھ تے انگنت پوانئٹ لگے ہوئے ہن۔ عامَ دفتراں وچّ ورتن والا میز وی پیا ہے۔ اس اتے خاص پروگرامنگ والا کمپیوٹر اتے تنّ چار چھوٹے وڈے بکسے پئے ہوئے ہن۔ کئی تاراں کمپیوٹر اتے بکسیاں نوں جوڑ رہیاں ہن۔ میز دے ساہمنے پئی کرسی تے بیٹھ کے اوہ لیب دا جائزا لین لگی۔
دیواراں تے لگے وگیانیاں دے پوٹریٹ ویکھدیاں ٹیبل تے پئے شیشے دے ہیٹھ پئی انگریزی سطر وچّ اس نے بڑی دلچسپی وکھائی۔
'سموتھ ویوز نیور پروڈیوس سکلڈ سیلرز۔
ٹیبل تے پئی الیکٹرونک مائیکروسکوپ وچوں ویکھن لئی آرسی جھکی تاں یوگیش دا دھیان اوہدے ولّ ہو گیا سی۔ میں اوہنوں گھوریا تاں اوہ پرھے جا سینٹریپھیوگل مشین کول پئے ریئجینٹاں نوں شیشے دی سیلف اتے ٹکان لگّ پیا۔ پھر میں آرسی نوں لونجیوٹی بارے دسن لگّ پیا ساں۔ پہلاں تاں اوہ ہسی جاوے۔ اوہنوں یقین نئیں سی آ رہا۔
''ہاں، منکھ دی عمر ہزار ورھے ہو سکدی آ۔
ڈاکٹر رادھکا دے مونہوں سن کے شاید اوہنے یقین کر لیا سی۔ اس سمیں رادھکا ٹیسٹ ٹیوب 'چ پروٹیناں نوں نکھیڑ رہی سی۔ میں پھورینسک سینٹر دے سینپل نوں پچھلی رات گلاس بیس والی ذیل پلیٹ تے وچھا گیا سی۔ وچھے ہوئے سٹارس دا کوئی ریئیکشن نئیں سی ہویا۔ ہن رادھکا اس سینپل نوں ہائی سپیڈ والی سینٹریپھیوگل مشین 'چ پاؤن لئی تیار کر رہی سی۔ شاید آرسی نوں اوہ کوئی گہر گمبھیر وگیانن لگی ہوئےگی۔ پھیر آرسی مینوں کہن لگی۔
''ڈاکٹر سویر سنگھ جی، ایہہ بڈھاپا کی شے آ؟" بڈھاپے سبندھی سوال پچھ جویں میری جوانی دا اندازہ لگاؤن لگی ہووے۔ میریاں اکھاں 'چ اکھاں پا کے شرارتی جیہا ہاسہ ہسدی لگی۔
''مٹوتھوڈریال فری ریڈیکل تھیوری آف ایجنگ انوسار بڈھاپا ہولی ہولی آؤن والی موت ہے۔
''ایں دسو، تسیں بڈھاپا ختم کویں کروگے؟ اس نے اگلا سوال پچھ لیا سی۔
''منکھی سریر وچّ مائیکرو آرگینزم دا جینیٹک میٹیریئل جوڑ دتا جاویگا۔ جس نال اوہ بڈھاپے نال مرن والے سیلاں دی زندگی لمی کر دیویگا۔ جس گلّ دا وگیانی ہمیشہ اوہلا رکھدا ہے، میں اوہنوں اوہدا ہنٹ دتا سی۔
میری گلّ شاید اوہدے پلے نئیں سی پئی۔ پھر میں گلّ ہودھرے پاؤندیاں کیہا، ''میری زندگی وچّ آئے لوکاں وچوں سبھّ توں خوبصورت تسیں ہو۔ میں چاہندا آرسی منکھاں وچوں پہلی ہووے، جہڑی ہزار ورھے تک تروتازہ تے جوان رہے۔"
ایہہ سن کے اوہدیاں اکھاں وچّ چمک آ گئی سی۔ اوہ سینٹریپھیوگل مشین تے انگلاں مارن لگّ پئی۔ اوہ دو ڈھائی گھنٹے لیب بیٹھی رہی۔ پر اوہنے کوئی ہنگارا نئیں سی بھریا۔
میں وی مڑ اوہدے نال کھوج والی گلّ نہیں سی کیتی۔ پھر اوہ دوئے تیئے دن مینوں ملن لگّ پئی۔ کدے اوہ میرے کول آ جاندی۔ کدے اپنی کوٹھی بلا لیندی۔ چند ملاقاتاں توں بعد اوہ میری ہو گئی سی۔ اوہدا میرا کوئی جوڑ میل نئیں سی۔ کدی کدی میں سوچدا کہ اوہ کسے ایجنسی دی میمبر نہ ہووے۔ اک دن یوگیش نے مینوں آکھیا سی۔
''سر، اس کڑی تے یقین نہ کریو۔ مسلمان دیش دی سرکھیا دی ساری سوچنا پاکستان نوں دندے آ۔ دیش وچّ اتواد پھیلاؤنا چاہندے آ۔"
میں تاں یوگیش دی گلّ سن کے ڈر گیا سی۔ اس پچھوں میں آرسی دی چھانبین کیتی۔ ججّ صاحب اپنی ڈیوٹی وچّ مشروف رہندے سن۔ گھر ہور کوئی میمبر نہیں سی۔ ایہہ پڑھاؤن جاندی۔ اورلوڈ ورق ایہنوں تھکا دندا۔ حساب، سائنس وشیاں دے ادھیاپک ہمیشہ کم نال جھلے ہوئے رہندے ہن۔ ایہدا کوئی دوستاں جاں سہیلیاں دا سرکل نہیں سی۔ اپنے رجھیویاں بھرے جیون توں تنگ آ کے میرے ولّ آؤن لگّ پئی سی۔ اج کل جنا جوب دا سٹریس آ، کلا بندہ بچّ نہیں سکدا۔ یوگیش والی کوئی گلّ سچی نہ نکلی۔
اک طرحاں میری زندگی 'چ میری کھوج دے نال نال آرسی وی جڑ گئی سی۔ ساڈے ویاہ تے سہمتی نہیں سی ہوئی۔ انجھ تے جسٹس صاحب نگھے بندے ہن۔ ساڈیاں نکیاں نکیاں خوشیاں وڈیاں کر کے مناؤندے پر ویاہ بارے اوہناں دا ترک سی کہ اپنے دھرم وچّ ہی کرواؤنا چاہیدا ہے۔ جدو اوہ لیب آئے ہوئے ایہو جہیاں گلاں کرن لگے، یوگیش وی اوہناں دی ہاں وچ ہاں ملاؤن لگا۔ انجھ اوہ آرسی دے کول ڈھکّ-ڈھکّ کے بہندا تے ججّ صاحب توں پاسہ وٹّ لیدا سی ۔ اوہ دن ویاہ والے معاملے 'تے ججّ صاحب نال سٹینڈ کر گیا سی۔ ویاہ میرا وی سیکنڈری ایجنڈا سی۔
اوہ ڈیوٹی توں سرخرو ہو کے میرے کول آ جاندی۔ پھر اوہدی مرضی چلدی۔ انھے کدھر نوں لے کے جانا اے۔ کہڑی پارٹی اٹینڈ کرواؤنی ہے، کتھے لنچ کرنا اے تے کتھے ڈنر۔ ایہہ اہتے ڈپینڈ ہندا سی۔ میں اپنے جیون وچّ پہل ہمیشہ کھوج کارج نوں دتی تے آرسی نے صرف محبت نوں۔ اوہ مینوں دلی دی ہر پکنک سپوٹ تے لے کے گئی۔ میں زندگی وچّ کدے نچکے نہیں سی دیکھیا۔ پارٹیاں وچّ بھنگڑا پاؤنا وی اوہنے ہی سکھایا۔ آپ تاں اوہ کمال دا ڈانس کردی سی۔
پچھلے پنج چھ سال توں میری تے آرسی دی سانجھ سوہنی نبھدی آ رہی سی۔ جدوں آرسی تیتی سال دی ہوئی سی۔ اوہنوں وڈی ہو رہی عمر دا جھورا وڈھّ وڈھّ کھان لگا۔
''میری عمر ڈھلن لگّ پئی، ڈاکٹر صاحب۔ میرے نال دیاں سبھ ویاہ ہو گئیاں۔ ڈیڈ تیرے لئی نئیں مندے تے میں کسے ہور لئی نئیں مندی۔ میری بیوٹی ختم ہون کنارے آ۔ آہ دیکھو چہرہ مرجھاؤن لگّ پیا۔ آہ ٹھوڈی ہیٹھ رنکل پین لگّ پئے نے۔ مینوں اپنی دھون گھڑے ورگی لگن لگّ پئی آ۔ اوہ میرے موڈھے تے سر رکھ کے ڈسکن لگّ پیندی۔
اوہناں دناں وچّ ودھدی عمر بارے اوہ فرکمند بہت سی۔ اوہنوں چہرے تے پیندیاں جھورڑیاں تنگ کردیاں۔ سلم ٹرم کڑی عورت جہی لگن لگّ پئی سی۔ میں وی اوہدا سریر دیکھ کے فکرمند ہون لگا سی۔ پھر اوہنے آپ لونجیوٹی والی گلّ چھیڑ لئی۔
''سویر جی، تسیں مینوں کیہا سی، آرسی منکھاں وچوں پہلی ہوویگی جہڑی ہزار ورھے تک ترو-تازہ تے جوان رہیگی۔ ہزار ورھے نوں مارو گولی۔ کی تسیں میننوں ویہہ سال ہور ٹہکدی رکھ سکدے ہو؟
میں وی نئیں سی چاہندا کہ ایہہ پھل مرجھا جائے۔ میں ایہنوں ہمیشہ گلاب دے پھلّ وانگ کھڑی دیکھنا چاہندا سی۔ پھر میں اوہنوں لیب سدن لگّ پیا۔ سبھ توں پہلاں میں اوہدے جینز دے سینپل سٹور کیتے۔ پھوسل لیب وچّ ٹیسٹاں راہیں اس دے چھوٹے چھوٹے اوہ جینز لبھّ لئے، جہڑے جوانی اتے اثر پاؤندے نے۔ پچھلے چھ مہینیاں وچّ میں ایہہ وڈی پراپتی کیتی سی۔ پچھلے چھ سالاں وچّ ہور لوکاں تے وی تجربے کیتے سن، پر سفلتا نہیں سی ملی۔
میں آرسی دے جینز دا سینپل لے کے ایریجوناں دی پراجیکٹ رسرچ لیبارٹری نوں وی بھیج چکا ساں۔ دنیاں دے سارے سینپلاں دی پروسیسنگ ایریجوناں وچّ ہی ہندی ہے۔ اوہ سینپل وی مکمل پایا گیا سی۔ دوجی پراپتی ایہہ ہوئی سی اتھے ہی جینیٹک ڈاٹے دی پرکھ وی کروائی سی۔ فائینل سٹیج توں پہلاں آرسی دے سریر دے ستّ حصیاں دے سیلاں دی مرمت کرنی پینی سی۔ جینز دی مرمت تاں سینپل لین ویلے کر دتی سی۔
میں اپنی کھوج دے بالکل نیڑے پجّ گیا سی۔
اوہناں دناں وچّ ہی ایہہ انہونی واپر گئی۔ سویرے اٹھ کے پتہ لگا کہ رات ہارٹ اٹیک نے میری آرسی دی جان لے لئی۔ اوہ ساڈے دوویں گھر سنے کر گئی سی۔ جس وگیانی نے اپنی محبوب نوں گلاب دے پھلّ ورگی رکھنا سی۔ اوہ اوہنوں بنھا دسے اپنے ڈیڈ دے ہتھاں وچّ لڑک گئی سی۔ کدے میں اپنی 11-12 مہینے دی کھوج دی اجائیں گئی محنت بارے سوچن لگدا، کدے اپنی آرسی دے وچھوڑے بارے۔
مینوں پتے کہ میں آرسی نوں سپرد-اے-خاک ہندیاں کویں جریا۔ میں اوہدے نال ہی کٹیڑا پٹدے سمیں دفن ہو جانا چاہندا سی۔ ایہہ تاں مینوں ڈاکٹر رادھکا واپس لے آئی۔ اس رات میریاں اکھاں وچّ نیند کتے نئیں سی۔ سویرے نہ نہاؤن نوں چتّ کیتا تے نہ ہی کھان پین نوں۔ میں نوکر نوں قبرستان وچّ ہی کھانے توں منع کر دتا سی۔ اوہ اتھوں ہی اپنے کسے دوست کول چلا گیا سی۔ رات سمیں میں اکلا ہی سی۔ کدے کدے فنگر پرنٹ سینسر والے کمپیوٹر تے اوہدی تصویر آؤن دا بھلیکھا پے جاندا۔ میں دروازہ کھولن اٹھدا پر اگے...۔ میرا رون نکل جاندا تے نستے سریر نوں بیڈ تے سٹّ پھر ہؤنکے بھرن لگدا۔ سیل فون وچّ دلچسپی نہ رہی۔ پتہ نئیں اوہدی بیٹری دی چارجنگ کدوں دی مکّ گئی سی۔
جیوں ہی دن چڑھیا، میں لیب وچّ اوہدی صورتَ دیکھن لئی آ وڑیا۔ کمپیوٹر آن کیتا۔ سبھ توں پہلاں والپیپر وچّ پئیاں تصویراں تے کلکّ کیتا۔ اسے ویلے نال دے ٹیبل تے پریزرو کیتے جینز اتے سینپلز تے نگاہ گئی۔ مینوں اوہ جھاؤلے جھاؤلے دس رہے سن، پر ہسدی ہوئی آرسی صاف دکھائی دے رہی سی۔ میں ٹیبل توں دھیان ہٹا اوہدی لونجیوٹی والیاں رپورٹاں وچّ کھبھ گیا۔ ای-پیج پھرولیا تاں رائل سوسائٹی لنڈن نوں آرسی دی جو رپورٹ بھیجی، پڑھن لئی کمانڈ دے دتی۔ اسے سمیں سجے پاسے والا کمپیوٹر ٹوں-ٹوں کرن لگّ پیا سی۔ میں رپورٹ نوں وچکار چھڈّ کے ایمرجینسی میسج پڑھیا۔ اس توں بعد میتوں کنا چر کرسی چوں اٹھیا نہیں سی گیا۔ میری ریڑھ دی ہڈی وچّ ڈر دی لہر دوڑ گئی سی۔ کجھ جھٹکیاں توں بعد میں سدھارن حالت وچّ پجا۔
''کاش! ایس.پی. مسٹر شکلا دی میسج والی خبر جھوٹھی ہووے۔"
ایہہ خبر سنّ کرن والی سی۔ جو آرسی نال ہوئی، اس دی تاں کوئی کلپنا وی نئیں سی کر سکدا۔ قہر دی گرمی وچّ وی میرے دند وجن لگّ پئے سن۔ ہتھ کمب رہے سن۔ مینوں کجھ سجھ نئیں سی رہا کہ میں کی کراں؟ اسے پریشانی وچّ میں لیب وچوں نکلیا تے اپنے کمرے وچّ گیڑے کڈھن لگّ پیا۔
تھوڑھی دیر بعد ڈاکٹر رادھکا لیب پجی تاں اوہدے چہرے تے پریشانی صاف جھلکدی سی۔ اوہنے آؤندیاں ای ساری گھٹنا بیان کر دتی۔ اس پچھوں کمرے وچّ کافی سماں چپّ پسری رہی۔ ڈاکٹر رادھکا نے ہی مینوں دلاسہ دتا سی۔ اوہی مینوں کار وچّ بٹھا کے قبرستان ولّ لے تری سی۔
لیب وچّ جس میسج تے میں یقین نئیں سی کر رہا۔ اوہ سچ ہویا پیا سی۔ قبر دی مٹی پٹی ہوئی سی۔ آرسی دی لاش سپیناں دے قبضے وچّ سی۔ اوہ تاں منہ وی نہیں سی دیکھن دے رہیاں۔ افسر تے جسٹس صاحب دے رشتے دار غصے وچّ گھم رہے سن۔ مینوں اوہناں دے مناں اندر اگّ دے بھامبڑ بلدے نظر آئے۔ تناء اینا سی کہ اس سمیں کجھ وی واپر سکدا سی۔ حالات نال نجٹھن لئی ایس.پی. صاحب دی اگوائی ہیٹھ پولیس تیار بر تیار کھڑی سی۔ لاش نوں ایمبولینس وچّ ہسپتال لے ترے سن۔
ایس.پی. صاحب ولوں پھورینسک سینٹر لئی سینپل لین لئی مینوں میسج کیتا گیا سی۔ ڈاکٹر رادھکا نے اپریٹس باکس، گلوز اتے پریزرویٹوز آدی سامان کار وچّ رکھ لیا سی۔ مے تاں اس گلوں سنّ سی کہ اک لاش نال بلاتکار۔ اوہ کمینہ بھجّ کویں گیا۔ پولیس دا کہنا سی-اک غریبڑا شرابی ادھی رات توں بعد قبرستان سون لئی پجا سی۔ اوہ شرابی نوں دیکھ کے بھجّ گیا سی۔
ایس.پی. صاحب تاں چاہندے سی کہ میں چھیتی توں چھیتی سینپل لے لواں تاں کہ پوسٹ مارٹم ہو جاوے تے لاش نوں دوبارہ سپرد-اے-خاک کر دتا جاوے۔ ایس.پی. صاحب نے آرسی دے سریر توں کپڑا سرکایا سی۔ ہیںء! آرسی؟ اوہ تاں پچھانی وی نہیں سی گئی۔ تھاں تھاں تے دندیاں نال وڈھّ مارے ہوئے سن۔
"راکھشش...۔ میرے کلیجے رگّ بھریا گیا سی۔ ڈاکٹر رادھکا میری حالت سمجھ گئی سی۔ اس نے سینپل لینے شروع کیتے۔ پہلاں اوہنے آرسی دے کپڑیاں توں والاں دا سینپل لیا۔ پھر جمے ہوئے خون دا۔ اس توں بعد آرسی دے منہ وچوں آرٹری پھورسینپ نال سویب اٹیچ کر کے لار دا سینپل لیا۔ جدوں اوہ روں دے پھمبے نال ویجائینل سویب دا سینپل لین لگی۔ میریاں اکھاں میٹیاں گئیاں۔ ڈاکٹر رادھکا مینوں ہسپتال توں قبرستان لے کے گئی۔ آرسی نوں دفناؤن توں بعد میرے کمرے تک چھڈن وی آئی سی۔
مینوں اس گھٹنا نے بے چین کر دتا سی۔ پھورینسک سینٹر والے ڈیوٹی کرن لئی دباء پا رہے سن۔ اوہ اس گھٹنا دی ترنت رپورٹ منگ رہے سن۔ میرا کسے کم وچّ دل نہیں سی لگدا۔ آخر میریاں وی بھاوناواں نے۔ وگیانی دے سینے 'چ وی دل ہندا۔ میں دوشی نوں ہر حیلے پھڑن دے حق وچّ سی۔
''سر، میں کجھ دن سینٹر نئیں آ سکدا۔ مینوں میڈیکل لیو تے سمجھیا جاوے۔ انجھ میں آرسی والے معاملے نوں اپنی لیب وچّ نجٹھّ لوانگا۔ نتیجہ آؤن تے رپورٹ ترنت تہاڈے آفس پیش کر دیاںگا۔" میں پھورینسک سینٹر دی ہائر اتھارٹی نوں صاف کہہ دتا سی۔
سینٹر والیاں نے عینی کو میری منّ لئی سی۔ ڈاکٹر رادھکا وی ایہہ کیس جلدی حلّ کرنا چاہندی سی۔ سبھ توں پہلاں اس نے ہی لیب وچّ کم کرنا شروع کیتا۔ اس نے ویجائینل سویب دا کم ارمبھ کیتا سی۔ سینپل تیار کر کے میرے موہرے رکھ دتا سی۔ میں کیمیکل نال آرسی دے ڈی.این.اے. دھو دتے۔ پچھے روں دے فمبے اتے صرف دوشی دے سپرم بچے سن۔ ہور کیمیکل ورت کے سپرم نوں نکھیڑ لیا سی اتے اس دا ڈی.این.اے. پرنٹ وی لے لیا سی۔ ڈاکٹر رادھکا نے مائیکروسکوپ دے آئی. پیس ولّ اشارہ کر کے ویو دیکھن نوں کیہا۔ فوکس کرن تے لگبھگ ڈیڈّ سپرم نظر آ رہے سن۔
جس دن دی ایہہ گھٹنا واپری، پولیس معاملے دی جانچ پوری ساودھانی نال کر رہی سی۔ ایڈے وڈے بندے دی بیٹی نال ککرم ہویا ہووے، دوشی تاں پھڑ کے ہی ایہناں دا گزارا ہونے۔ پولیس ادھیکاری دوئے تیئے دن جسٹس صاحب دے گھر آؤندے۔ کیتی کاروائی دی رپورٹ دندے۔ دراصل اوہناں کول بلاتکاری دی سوہ نہیں سی نکل رہی۔ ایس.پی. صاحب مطابق اس جانچ وچّ کوئی اک سو ویہہ اپرادھیاں توں پچھگچھ کیتی جا چکی ہے۔ پولیس نے تاں انتم رسم وچّ حصہ لین والے وی نئیں بخشے۔ اوہناں دے کہن تے سارے مرداں نوں ڈی.این.اے. ٹیسٹ وچّ شامل کیتا گیا۔ پولیس دی عینی تفتیش دے باو جود اوہناں دے ہتھ پلے کجھ نہ پیا۔
اس پچھوں سبھ دی آس پھورینسک سینٹر تے بجھّ گئی۔ میں آپ سفلتا نہ ملن توں پریشان سی۔ اج تک میرا کوئی وی ٹیسٹ فیل نہیں سی ہویا۔ میں خود تنّ وار ڈی.این.اے. جانچ کیتی۔ آرسی دے کپڑیاں توں لئے والاں دے سینپل وی ٹیسٹ کیتے۔ اوہدے سریر تے لگے خون دے ڈی.این.اے. دا نریکھن وی کیتا۔ ویجائینل سویب ٹیسٹ وی کیتا۔ کسے وی اپرادھی دے ڈی.این.اے. دے بینڈ آرسی دے سینپل دے ڈی.این.اے. دے بینڈاں نال نہیں سی ملے۔
ایہہ میرے نال پہلی وار ہو رہا سی کہ تنّ وار ٹیسٹ کرن دے باو جود اپرادھی دی پچھان نہیں سی ہو سکی۔ میرے کول سٹھّ کو شکی بندیاں دے ڈی.این.اے. سن۔ اوہناں دی سبھّ دی پرکھ کر کے دیکھ لئی سی۔ شاید پولیس تاں چپّ کر جائے۔ میں ہار منن والا نہیں سی۔ آخر میری آرسی دا معاملہ سی۔ میری کھوج دا...۔ جے اداں ہی ہندا رہا تاں آدمی دی عمر ہزار ورھے کرن دی کھوج دا کی بنیگا؟...ہاں، ہاں میرے جیون دا مقصد کھوج ہے۔ پھر میں تھکّ نال بنے پروفائیل دی جانچ کرنی شروع کیتی۔
''لار وچّ وی...س...پ...ر...م؟" دیکھ کے ڈاکٹر رادھکا جیوں سنّ ہو گئی سی۔
ایہہ پروفائیل سہائک دے ہتھ وچّ سی۔ میں اس سینپل نوں انجائم دے گھول وچّ مائینس ستر ڈگری سیلسیس تے فریج کیتا۔ اس ڈی.این.اے. دے ہزاراں ہی چھوٹے چھوٹے ٹکڑے ہو گئے سن۔ ایہناں ٹکڑیاں نوں پرکھ نلی وچّ پا کے گرم کر لیا۔ اس نال سیل ٹٹّ گئے تے ڈی.این.اے. الگّ ہو گئے۔ تھرومائیڈ اتے پٹیاں ابھر آئیاں۔ میں ایہناں دا اپرادھیاں دے ڈی.این.اے. نال میل کیتا۔
"کمینہ پھڑیا گیا... میں ڈاکٹر رادھکا نال خوشی سانجھی کیتی۔ تیتی نمبر والا ڈی.این.اے. دا سینپل آرسی دے تھکّ نال ملیا سی۔ میں اس دی رپورٹ تیار کر کے پھورینسک سینٹر پجدی کیتی۔ اتھوں کاروائی کروا کے پولیس ڈپارٹمینٹ کول پہنچائی۔ ہن اوہناں دا کوئی جواب نہیں آیا۔ اداں تاں سٹھّ بندیاں وچوں ہی ہوئےگا۔ میں ایس.پی. شکلا نوں دوبارہ آپ ہی فون لا لیا۔ اوہناں دی آواز وچّ سختی ہے۔
''ڈاکٹر سویر سنگھ، ویٹ کرو۔ میں خود آ کے گلّ کرداں۔"
میں ایس.پی. صاحب دا فون سن کے ڈر گیا۔ میرا من پٹھیاں سوچاں سوچن لگّ پیا۔ کدے تاں مینوں لگدا کتے میں ہی نہ اردھ نیند وچّ چلے گیا ہوواں۔ نہیں، اینا کمینہ میں نہیں ہو سکدا۔ جسٹس صاحب... اوہناں بارے تے سوچیاں وی نہیں جا سکدا ۔ پھر میں یوگیش بارے سوچن لگّ پیا۔ اک وار ڈاکٹر رادھکا تے یوگیش وچکار مسلماناں بارے بحث ہو رہی سی۔
''بھارتی مسلمان ساڈے ہندواں وانگ ہی اچھے شہری ہن۔ اس دیش تے اتھوں دے بشندیاں دا برابر دا حق اے۔" ڈاکٹر رادھکا نے کیہا سی۔
''ایہہ پاکستان دے حمایتی نے تے دیش دے دشمن۔ ایہناں نوں تاں 'موت' مگروں وی معاف نئیں کرنا چاہیدا۔" یوگیش دے بولاں وچّ تلخی سی۔
ایہناں اول-جلول سوچاں 'چ غلطان میں کنی دیر توں کرسی تے نڈھال پیا ہاں ۔ فنگر پرنٹ سینسر نے ایس.پی. شکلا دے نام دی آواز دتی۔ میں دروازہ کھولھیا تے پولیس اندر آ وڑی۔
''ڈاکٹر سویر سنگھ جی، مبارک باد! تہاڈے ورگے وگیانیاں دے ہندیاں، دوشی بچّ نئیں سکدے۔ ...اکھے چور جالندھر ٹکراں دلی۔ ایس.پی. شکلا دی رعب دار آواز پوری لیب 'چ گونجی۔
چانچکّ رسوئی چوں باہر ولّ تیز قدماں دی آواز آئی۔ پولیس دے جواناں نے پھرتی نال بھجے جاندے یوگیش نوں قابو کر لیا۔